Vakanüvis
Dünyada devletler var olduğundan itibaren ordular da var oldu. Ordularda yer alan asker ve subaylar ise misyonlarının durumuna nazaran kıyafetler giyiyor, bu kıyafetler de çok değişik renklerde olabiliyordu. Askerî kıyafetlerin gösterişli olması önceleniyor, çok renkli ve değişik aksesuarlarla donatılmış, başlıklarla daha da heybetli olmasına dikkat edilmiş kıyafetlerin düşman üzerinde moral bozukluğuna yol açması da bekleniyordu.
ATEŞLİ SİLAHLARA MAKSAT RENK
Askerlere ait bu kıyafet tercihi, “klasik devirler”in yüklü olarak “kılıç kalkan”la yapılan savaşlarında fazla bir meseleye yol açmıyordu. Lakin teknoloji ilerleyip, ateşli silahlar bulununca bu renkli, parlak, gösterişli giysileri giyen askerler, çok uzaktan bile düzgün birer amaç olmaya başlamıştı. Askerî strateji ve teknolojiye baş yoranlar, “en uygun renk, sade kıyafet ve gerekli asgarî teçhizat” konseptini geliştirdiler. Napolyon Savaşları, bu istikamette arayışların görüldüğü birinci çağdaş devir savaşları olarak tarihe geçti.
“KIRMIZI URBALILAR”, KOLAY MAKSAT OLUNCA HAKÎ RENGİ BULDULAR
Aslında kamuflaj denemeleri birinci olarak askerler tarafından değil, avlayacakları hayvanların kendilerini fark etmelerini önlemek için avcılar tarafından yapılmıştı. Fakat bunlar münferit sayılabilecek denemelerdi.
Kurumsal manada askerî üniformalarda hakî rengin kullanılması ise birinci defa İngilizler’de görüldü. Sömürge faaliyetleri için Hindistan’da bulunan İngiliz kuvvetleri, 1850’li yıllarda bu rengi seçmişlerdi. İngilizler, Hindistan’a geldikleri birinci vakitler, klasik giysileri olan kırmızı ya da beyaz renkli üniformaları giyiyorlardı. Amerikan iç savaşında misyon yapan İngiliz askerlerine “kırmızı urbalılar” denilmesine de yol açan bu giysiler, Hindistan’da da tercih ediliyordu.
Ancak Amerika’daki savaş günlerine kıyasla gelişen silah teknolojisi sonucunda uzun namlulu tüfekler giderek yaygınlaşıyordu. Bu durum da, hem kırmızı hem de beyaz üniformaları giyen İngilizlerin artık uzaktan kolay amaç haline gelmesine neden oluyordu.
ÜNİFORMALARI TOZ VE ÇAMURA BULADILAR, ÜZERİNE ÇAY DÖKTÜLER
Bu meseleye tahlil arayanlar ortasında, Britanya ordusundan Hary Lumsden de vardı. Lumsden; İngiliz askerlerinin cephede, devriye yaparken ya da kent içerisinde, kıyafetlerinin en az farkedilir olması için denemelere başladı. Üniformaların üzerine toz ve çamur süren, biraz da çay döken Lumsden, böylelikle giysilerin renklerini gölgeli kahverengiye dönüştürmüştü. İngiliz üniformaları artık “araziye uymuştu”. Toprak rengine çalan bu üniformalara da, Hintçe toprak rengi manasına gelen “khaki” ismi verilmişti. “Khaki”, Türkçe’ye de “hakî” olarak geçmişti.
Üniformalarla ilgili bu buluştan sonra dokumacılık sanayii, “khaki” renkli kumaşlar üretmeye başladı. Yirmi yüzyılın başlarında itibaren de yalnızca renkteki değişiklikle yetinilmeyerek, desen çalışmalarına da girişildi. Hakî asker üniformalarının üzerine, “toprak, sarı ve kahve tonlarda bitki ve yaprak desenleri” imgesi veren desenler işlendi.
ORDULAR, KAMUFLAJ DESENLERİ İÇİN RESSAMLARLA ÇALIŞTI
Bu ortada, dokuma teknolojisinin şimdi istenen yumuşaklıkta büyük ölçekli, seri üretim kumaş yapamaması öteki arayışları da tetikledi. Bilhassa Birinci Dünya Savaşı’nda kullanılan kumaşlar çok sertti, hasebiyle askerlerin hareket kabiliyetini kısıtlıyordu.
Araştırmalar sonucunda 1932 yılında pamuktan üretilen “cramerton” ismi verilen üniforma geliştirildi. “Cramerton”, dayanıklılığı ve içinde basitçe hareket edilebilmesi üzere avantajlarından ötürü İkinci Dünya Savaşı’nda, ABD ve İngiliz ordularında en yaygın kullanılan arazi elbisesi haline geldi. İngiliz ve Fransız orduları, kamuflaj desenlerini oluşturabilmek için ressamlarla işbirliği de yapmışlardı. Hatta dünyaca ünlü İspanyol ressam Pablo Picasso’nun ordu giysilerini görünce, “Bunlar benim desenlerim” diye reaksiyon gösterdiği rivayet edilir.
