Müzeyyen Senar kimdir
Sesinde sonsuzluğu taşıyan bayan, Türk Sanat Müziğinin eşsiz isimlerinden, Cumhuriyetin Divası Müzeyyen Senar’ın hayat hikayesidir…
“Benzemez kimse sana,
Tavrına hayran olayım… “
Bu şarkıyı onun sesinden duyup da bir masada ne çok şeyi ertelediğiniz olmuşsa, tebrikler, siz de muhakkak gerçek bir Türk Sanat Müziği sevenisiniz demektir.
Çocuk yaşta dinlenir mi dememek lazım, kendimden biliyorum, dinleniyor. Lakin insan o müziğin sevincini ya da hüznünü en az genç yaşına geldikten sonra anlamaya başlıyor. Ben onun hissini kavramaya başladığımda çocukluk arkadaşımla, çocukluk hayalimizi gerçekleştirmiş, üniversitede o yaz tıpkı konutta yaşamaya başlamıştık. Bir iki Müzeyyen Senar, Zeki Müren dinletileri derken, hop o anlar “Süt – Kek Geceleri”ne dönüşüverdi…
Hayat seni bulunduğun noktadan alıp nereye götürürse götürsün, barındırdığı hoşluklar baki. Kekten tatmayalı, sütten yudum almayalı uzun vakit oldu tahminen. Fakat artık fonda Müzeyyen Senar, Benzemez Kimse Sana’yı söylerken, hayatında kimseye benzemeyecekleri düşünmek, o kekin tadının diğer hiçbir kekte olmayacağını bilmek sonsuzluğun tarifi gibi…
O vakit düzgün ki doğdun Müzeyyen Senar…
Çocukluğu
Müzeyyen’in doğumu ile ilgili iki bilgi var. Birincisi, Müzeyyen, 16 Temmuz 1918’de, Bursa’nın Keles ilçesine bağlı Gököz köyünde, Zehra Hanım ve Cerrah lakaplı Mehmet Bey’in üçüncü çocukları olarak dünyaya geldiğinde ailesi, ona, “Zeliha Eren” adını verdi.
İkinci bilgi ise, Müzeyyen’in evlatlık olduğu argümanı. R. Erkan Alemdaroğlu’na nazaran, Müzeyyen, İnegöl’ün Hilmiye köyünde Zeliha Eren ismi ile Fatma Hanım ve Reşit Bey’in çocuklarıydı. Aslında değerli olan hangisinin yanlışsız olduğu değil, Müzeyyen’in hangi yollardan geçip nereye varacağıydı…
Annesi, Bursa’nın Pınarbaşı köyünde büyümüş, hoş sesiyle Kur’an okuyan, keyifli ortamlarda gazel atan, tef çalan hoşlar hoşu bir genç kızdı. Babası ise, Bursa Çekirge’de kıraathane işletiyordu. Herkes ona, “Cerrah” diye sesleirdi.
Zehra Hanım’ın lisanlara destan hoş sesi istikametinden Müzeyyen’in de talihi büyüktü. Her bebek ninnilerle uyutulurken, Zehra Hanım, kızını, müzikler, türküler söyleyerek uykunun kollarına emanet ediyordu. Müzeyyen, güzelden uyguna dillenmeye başladığında, annesine müziklerinde eşlik etmeye başladı. O denli ki 6 yaşına geldiğinde annesi mevlitlerde Kur’an okurken, o da annesine eşlik ediyor, düğünlerde müzikler söylüyordu. Eğlenceli, pek şenlikli geçiyordu Müzeyyen’in çocukluğu…
Bir sabah uyandığında kekemeydi
Şarkılarla, türkülerle ve de ilahilerle günler günleri kovalıyordu ki, Müzeyyen bir sabah kekeme olarak uyandı. Ne hekimler ne de hacı hocalar deva etti küçüğe. Nihayetinde nazar değdiği kanaatine varıldı ve mukadderat deyip kabullenildi. Müzeyyen’in bu hali tam 10 yıl sürdü.
Müzeyyen, konuşurken kekeme de olsa, müzik söylerken adeta bülbül üzere şakıyordu. Bu durumu fark eden öğretmeni, onun müzikle olan ilgisini ağırlaştırdı. Müzik, Müzeyyen’in tüm hücrelerine nüfus ediyordu…
Nazardı tahminen ya da yazgı kısmet… Sebep her ne ise neydi işte. Müzeyyen, bir gün Müzeyyen Senar olacağı günlerin birinci adımlarını atıyordu. Yıllar sonra bugünleri için şöyle diyecekti: “Eğer kekeme olmasaydım Müzeyyen Senar olamazdım”.
İstanbul yolları
Müzeyyen tüm bunlar yaşandığında 9 yaşındaydı. Annesi Zehra Hanım, kocasıyla geçinemeyeceğini anladığında meskenini ve küçük kızını bırakıp İstanbul’a gitti; kız kardeşinin yanına.
Müzeyyen’e bir mühlet babaannesi baktı. Babaannesiyle birlikte, günlüğü bir kuruşa tütün dizdiler de, o denli geçindiler.
Böyle bu türlü üç yılı tamamladı Müzeyyen. Sonunda dayanamadı ve babasının cebinden 2 lira alarak meskenden kaçtı. Yarı çocuk, yarı genç kız aklıyla düştü yollara. Doğruca İstanbul’a gitti; Üsküdar’a. Annesine sonunda kavuştu.
Usta hocalarla müzik eğitimi
Okuluna İstanbul’da devam etti Müzeyyen. Mektepte tahminen okuyamıyordu; lakin müsamerelerde bülbül üzere şakıyordu. Burada müzik öğretmeninin ilgisi üzerine Üsküdar Musiki Cemiyeti’ne gitmeye başladı. Yeniden bir müsamerede görmüşlerdi onu ve artık hummalı bir eğitim başlıyordu. Buradan sonra da Kadıköy Musiki Cemiyeti, yani Eski Şark Musiki Cemiyeti’ne. Kimler yoktu ki burada, Münir Nurettinler, Mesut Cemiller… Hepsi, ancak hepsi oradaydı. Müzeyyen ne kadar farkındaydı bilinmez, fakat burası müzikte muvaffakiyete giden yolda bir nevi Alice Mükemmeller Diyarıydı…
Müzik eğitimi, kemençe üstadı Kemal Niyazi Seyhun Beyefendi ve udi Hayriye Hanım ile devam etti. Kemal Beyefendi ve Hayriye Hanım, Müzeyyen’e, “Sen buraya gelme, meskene gel” dediler. Sonra bütün bestekarlar da konuta gelmeye başladı. Küçüktü, daha çocuktu. Buranın okuldan farkı yoktu onun için. Önlüğü üzerinde müzik öğreniyordu.
Müzeyyen, hayli güçlü bir sese sahipti. Evvel öğretmenleri ortasında ünlendi. Daima sesi methediliyordu. Ün yayıldıkça zamanın kıymetli üstatlarından Hafız Sadettin Kaynak, Selahattin Pınar, Mustafa Nafiz Irmak ve Lemi Atlı Müzeyyen’in öğreticilerinden oldu.
Zamanla Müzeyyen yalnızca sevilen müzikleri değil, kendi bestelerini de söyler hale gelecekti…
Müzeyyen Senar birinci sefer sahnede
Müzeyyen, Kemal Niyazi Beyefendi ile İstanbul Radyosu’nda müzik söylemeye başladı; yıl 1932 idi. Haftada 5 lira alıyordu. Para kazanmaya başlamıştı; ailesine bakıyordu. Her Perşembe onu izleyenler, Müzeyyen’in serçe yüreğindeki heyecanı duymuştu ki radyonun ilgiyle takip edilen programlarından biri oldu. Müzeyyen’in ismi böylelikle geniş kitlelere ulaşmıştı.
Saçında iki kurdele, tir tir titreyen bir kız çocuğu olarak aldılar Müzeyyen’i kendi tabiriyle bahçeye götürdüler. 10 liraya solist olarak çıkardılar. Yıl 1933 idi ve bir daha bu sahneden hiç inmeyeceğini ruhuna fısıldayan görünmez hoş varlıklar vardı sanki…
Müzeyyen’i programda dinleyen isimlerden biri de 10. Yıl Belvü Gazinosu Sahibi, İbrahim Dervişzade idi. 1933 yazında, Müzeyyen Senar’ın ismi, yıldızlar programına alınmıştı bile…
Bundan sonra İstanbul’un ünlü gazinolarının kapısı da açılacaktı…
Ayrıca 1938’de Ankara Radyosu kurulduğunda da birinci yayın yapan isimler ortasındaydı Müzeyyen Senar. Radyo programları 1941’e kadar devam etti.
Ve solistlik müessesi başladı
Müzeyyen, sahneye çıkmak için “solo” şartı getirmişti. Bu gazino tarihinde solistlik kuruluşunu başlatan hareket oldu.
Solist Müzeyyen Senar sahneye çıkıyor, tüm hücreleri ile müziklerini bir öbür söylüyordu. “Haydar Haydar”, “Ormancı”, “Benzemez Kimse Sana”… her müzikte bir diğer Müzeyyen doğardı.
Sahnedeyken etkileyen yalnızca sesi değildi. Birebir vakitte kendine has mizansenleri de en az sesi kadar ilgi çekiyordu. Rakı kadehini o denli bir çevirip rakısını içer, elmayı çat diye ortadan o denli bir bölerdi ki, güya öbür kim yapsa bu hareketler iğreti duracaktı…
(Üçüncü eşi Tevfik Hamza ile)
Müzeyyen Senar evlendi
Müzeyyen, tüm ömrü boyunca üç evlilik yapacaktı.
Müzeyyen, hayatı boyunca soyadını taşıyacağı Ali Senar ile 1935’te evlendi. Lakin bu evlilik uzun sürmedi.
1943’te ise ikinci evliliğini Ercüment Işıl ile yaptı. Bu evlilik ona kızı Feraye ve oğlu Ömer’i kazandırdı. Lakin bu evlilik de, iki çocuğa karşın uzun sürmedi.
1953’te de Suudi Arabistan sefiri Tevfik Hamza Beyefendi ile evlendi. Onun da sonu hüsran oldu. Aslında bu kere nitekim hüsrandı. İşte bu evliliği ve aslında tüm aşk hayatını şöyle özetleyecekti yıllar sonra: “Hiç birinde de gelinlik giymek nasip olmadı bana. O denli kimselere vurulmadım. Daima adamlar musallat oldu bana. Ben bir sefer âşık oldum aslında, o da Suudi Arabistan sefiri Tevfik Hamza idi, evlendik, sefire oldum; lakin müzikçi olduğum için istemediler ve bizi ayırdılar. O hakikaten adam üzere adamdı. Hayatımda birinci sefer bir erkeğin omuzlarımdan bütün yükü alarak beni sevebileceğini onda gördüm”
Atatürk’ün ilgisini çekti
Müzeyyen’in billur üzere akıp giden sesi, Mustafa Kemal Atatürk’ün de dikkatinden kaçmadı. Bilhassa Türk Sanat Müziğine duyduğu hayranlıktan, Müzeyyen Senar sesini odağına almıştı. Birçok kere Ata’nın huzurunda, özel meclislerde okudu müziklerini.
Hal bu türlü olunca ne anılar biriktiriyordu Müzeyyen. Birinci konserini 1936’da Dolmabahçe Sarayı’nda, vefatından iki yıl evvel Atatürk’ün huzurunda gerçekleştirdi. En çok “Cana rakibi handan edersin” müziğini beğenmişti…
Müzeyyen kalbinde bu büyülü anın heyecanını taşırken, meskene dönüş yolunda kocasıyla tartışmaya başladılar. Kocası meğerse kıskanmış onu. Meskene geldiklerinde de annesini tartaklamaya kalkıştığında Müzeyyen, vazoyu kaptığı üzere kocasının başına geçirdi. Sonra bir vakit geçti ve bu kere de Atatürk ile dans etti diye hengame etmişlerdi. Bu evliliğin ömrünün vefa vermeyeceği ortadaydı. O denli de oldu, ayrıldılar.
Yıllar sonra Atatürk’ü gördüğü o birinci anı ve heyecanını şöyle lisana getiriyordu Müzeyyen Senar: “Sanki bana bir asır üzere gelen seyahatten sonra saraya vardık. Girdiğimde bu vakte kadar görmediğim ihtişam adeta gözlerimi kör etti. Daha da şaşkın olmuştum. Yaveri takip ettik. Masanın kurulduğu salona girdiğim anda Atatürk’ü gördüm. Bir taraftan dizlerimin bağı çözülmüştü lakin güya uçuyor üzereydim. İçimden, ‘Müzeyyen bu Atatürk ve onu görüyorsun. Düş mıydı sanki? diyordum. Hayır değildi. Atatürk’ü gördüğümde bayılacaktım… Yüzüne bakamadım”.
Gazino sahnelerine veda
Müzeyyen Senar, Türkiye’nin en ünlü, en özel gazinolarında yıllarca kaç başarılı sahne programları gerçekleştirdi. O, Türk Musikisinde yeni bir ses, yeni bir nefesti adeta. Fakat her hoş şeyin bir sonu olduğu üzere bu sahnelerin de sonu geliyordu. Müzeyyen Senar, 1983’te, İstanbul Bebek Gazinosu’nda son konserlerini verdi.
Bundan sonra sırf özel anlarda, müzikli özel toplantılarda dinlemek mümkün olacaktı onu…
Bir Ömre Bedel
Müzeyyen Senar, bilhassa Rumeli Türküleri konusundaki yetisi ayrıyeten değerlendirilmeliydi. Ruhuyla bütünleşiyordu bu türküler Müzeyyen’in. Her bir coşkulu nağmeyi ve veya hüzünlü örgüyü ustalıkla aktarıyordu onu dinleyene…
5 binden fazla çıkardığı plak, gazinolar, özel sahneler bir yana Müzeyyen Senar, 1998’de, Sezen Aksu, Nilüfer, Ajda Pekkan, Tarkan, Şebnem Ferah üzere isimleri bir ortaya toplayarak “Müzeyyen Senar ile Bir Ömre Bedel” ismini verdiği albümü çıkardı.
2001’de ise, son albümüne, “En Son Okuduklarım” adını verdi.
Devlet Sanatkarı Müzeyyen Senar
Müzeyyen Senar, 1998’de Devlet Sanatkarı seçildi. O, Cumhuriyetin Divası idi… En sevilenden, en özel isimlerden biri…
2004’te Sezen Aksu, Müzeyyen Senar’ın 72. Sanat Yılı için bir gece düzenledi. İstanbul Cemil Topuzlu Harbiye Açıkhava Tiyatrosu’ndaki konserde Müzeyyen Senar’a ayrıyeten Ajda Pekkan, Emel Sayın, Sibel Can, Halit Kıvanç üzere ünlü isimler eşlik etti.
Müzeyyen Senar sesini kaybetti
Müzeyyen Senar, 5 Eylül 2006’da, İstanbul Sarayburnu’nda Sepetçiler Kasrı’nda son konserini verdi. Veda ediyordu Müzeyyen Senar. Ona bu sefer kızı Feraye ile birlikte Bülent Ersoy, Adnan Şenses, Erol Evgin, Mediha Şen Sancakoğlu, Ahu Tuğba, Levent Yüksel üzere ünlü isimler sahnede eşlik ediyordu. ,
Bu konserden yalnızca 21 gün sonra, Müzeyyen Senar, İzmir’deki konutunda rahatsızlandı. Beyin enfarktüsü geçirmiş, sol tarafı felçli kalmıştı. Hayati tehlikesi bulunmuyordu. 2007’de, İstanbul’daki Darüşşafaka’da Rehabilitasyon Merkezi’nde Nisan ayına kadar tedavi gördü. Bu tedaviler sonuç vermişti; Müzeyyen Senar, sol ayağının üzerine basabiliyordu. Bir mühlet Bodrum’da, kızı Feraye ve oğlu Ömer ile birlikte yaşadı.
Ve sonunda 24 Şubat 2008’de, Feraye, sevenlerine acı haberi verdi: Müzeyyen Senar, sesini kaybetmişti. Lakin kendisi bunu bilmiyordu… 22 Temmuz 2008’de ise, sıhhat durumunun âlâ olduğu açıklaması yapıldı.
Müzeyyen Senar öldü
Müzeyyen Senar artık müzik söylemiyordu tahminen, ancak her anı müzikti ve onu seven ne çok insan vardı. 30 Ekim 2009’da öğrencisi Bülent Ersoy, Müzeyyen Senar anısına sanat ömründen fotoğraflarının yer aldığı ve Cumhuriyet Divası: Müzeyyen Senar ismini verdiği sergiyi açtı.
Sanatçı doğmuştu o ve ömür biçimi daima sanat oldu. Lakin şüphesiz onun da ömrünün bir sonu vardı. 8 Şubat 2015’te, 07.30’da, zatürre sebebiyle tedavi gördüğü Ege Üniversitesi Hastanesi’nde hayata gözlerini kapadı. 97 yaşındaydı…
Şarkı söylemek için dünyaya gelmiş naçizane vücudu toprak olmuştu tahminen; fakat bir yandan da her kaygının acının, her zevkin sefanın en hoş sesiydi hala. Ve kuşkusuz, bu sonsuzluğun nişanesiydi. Tüm hayal kırıklıkları, bugüne dek söylediği onca müzik, yetiştirdiği iki evlat ve tek aşkı ile bir Müzeyyen Senar geçti bu dünyadan…
İyi ki…
Damla Karakuş
[email protected]
Not: Biyografisini okumak istediğiniz şahısları lütfen bizimle paylaşın.
Instagram: biyografivekitap
