Aktüel Arkeoloji mecmuası, mayıs-haziran sayısında “İlk köyler ve birinci köylüler” başlığıyla, günümüzden yaklaşık 10 bin yıl evvel toprağı işlemeye başlayan, birinci yaşamsal konut inşa eden, çağdaş uygarlığa kadar uzanan birinci uygarlığı kuranların şiddetli başlangıcını işledi.
İNSAN TABİATI GEREĞİ TOPLUMSAL OLMAYA EĞİLİMLİ VARLIKTIR
Uygun barınma ortamı insan ve başka canlılar için temel bir gereksinimdir. Doğal etmenler ve öteki canlıların tehdidinden korunma güdüsü bu muhtaçlığın ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bundan ötürü pek çok canlı için geceyi açık alanda geçirmek yerine korunaklı bir alan bulmak, beslenmek kadar ehemmiyet taşımaktadır. İnsan üzere dış tehditlere karşı sonlu bedensel donanıma sahip canlılar, bu tehditleri savuşturma arayışlarına girişmiş ve toplumsallık (socialitas) birtakım canlılar için zarurî bir tercih olmuştur. 17. yüzyılın tanınmış hukukçularından Samuel von Puffendorf’a (1632-1694) nazaran insan tabiatı gereği toplumsal olmaya eğilimli (sociabilis) bir varlıktır. Bu nedenle toplum ve insan tabiatı ayrılmaz bir yapı göstermektedir.
YAŞLILAR, ENGELLİLER VE ÇOCUKLAR İÇİN İNANÇLI ORTAM GEREKLİYDİ
Kan bağı ile birbirine bağlı topluluklar için dıştan gelebilecek tehditlere karşı en ülkü barınak/korunak uzun müddet mağaralar olmuştur. Böylece, hem iklimsel hem de öbür canlılardan gelebilecek aksilikler değerli ölçüde giderilmiştir. Bilhassa kendi başına bu tehditlere karşı koyma imkânı bulamayan bebek ve çocuklar ile topluluğun yaşlı ve engelli bireyleri bu toplumsallık çerçevesinde kendilerini inançta hissedebilmekteydi.
AYDINLANMA SÜRECİ ARAŞTIRMACILARI IŞIK TUTTU
İskandinav arkeoloji ekolünün 19. yüzyıl boyunca arkeolojinin tarihöncesine odaklandığı ve bu bahiste Batı’da öncü rol üstlendiği görülmektedir. Aslen bir zoolog olan Sven Nilsson (1787-1883) yalnızca “tipolojik” değil, “kültürel” evrime de inanan bir araştırmacıydı. Kendisi, meslektaşı ve “Üç Çağ” (Taş, Tunç, Demir) sisteminin isim babası Christian Jurgensen Thomsen’den (1788-1856) farklı olarak teknolojinin evriminden fazla geçim iktisadının gelişimiyle daha fazla ilgilenmiştir. Tek istikametli doğrusal bir evrimin savunucusu olan Nilsson, Kuzey Amerika, Kuzey Kutup ve Pasifik adalarından elde ettiği etnografik birtakım örneklerin Kuzey Avrupa için de uyarlanabileceğine inanmaktaydı. Böylece 19. yüzyılın ikinci yarısına kadar Avrupa bilim etraflarında tartışılan “teknolojinin evrimi” ile “geçim iktisadının evrimi” kuramları Nilsson tarafından birleştirilmiştir. Bunun yanında günümüzde kullanılan Tarihöncesi terimi birinci sefer Nilsson tarafından İsveç lisanında Förhistorie biçiminde literatüre kaydedilmiştir.
TAŞ ÇAĞI’NDA BARINAKLARIN ÖNEMİ
İngiliz araştırmacı John Lubbock tarafından 1865 yılında yayımlanan Prehistoric Times başlıklı kitabında taş aletlerin üretim biçiminden hareketle Taş Çağı ikiye ayrılmıştır. Lubbock, yontma taş sanayisinin hâkim olduğu vakit dilimini Paleolitik (Eski Taş), sürtme taş için ise Neolitik (Yeni Taş) terimini önermiştir. Kendisi bu çağların genel özellikleri hakkında da birtakım tekliflerde bulunmuştur. Bu yapılırken kendisinin yaşadığı devirdeki datalar ve bunlar üzerine yürütülen tartışmalar temel alınmıştır. Lubbock’un kitabında Neolitik için belirlediği ölçütler ortasında “barınak” kıymetli yer tutmaktadır. Kendisi, mağara dışına çıkmış olan insanın Neolitik Çağda kendi barınağını inşa ettiği, yanı sıra ziraî etkinlikler gerçekleştirdiği ve en kıymetlisi besinleri kaynatmak için pişmiş topraktan kap-kacak üretildiğini ileri sürmüştür.
Daha fazlası için web sitesini takip edebilirsiniz.
