Susan Sontag, sıfatlara sığmayan bir bayan. Büyük bir düşünür, deneme müellifi, hikâyeci, eleştirmen. Fotoğraftan hastalığa, edebiyattan sinemaya ve siyasete, çok farklı hususlarda uzman bir formda kalem oynatarak dünyaya yaklaşımımızı ve düşünme biçimlerimizi etkilemiş bir isim.
Sontag’in vefatından sonra çıkan derlemesi, At the Same Time (Aynı Anda), daha evvel yayınlanmamış denemelerine, incelemelerine ve konuşmalarına yer veriyor.
20. yüzyılın en kıymetli düşünür ve müelliflerinden biriydi Susan Sontag… Roman ve hikayelerinin ötesinde, hastalıktan fotoğrafa, siyasetten edebiyata geniş bir yelpazeye yayılan denemeleri ve eleştirel yazılarıyla çağının kültürel algısını biçimlendirdi.
Sontag burada estetikten, fotoğraftan, 11 Eylül’den, Amerika’dan ve Avrupa’dan bahsediyor ancak en çarpıcı kelamlarını edebiyat üzerine sarf ediyor. Alman Yayıncılar ve Kitapçılar Birliği Barış Mükafatı konuşmasında edebiyatın sorgulayıcı ve muhalif yanını vurguluyor.
Edebiyatın gücü
Sontag; “Edebiyatın vazifelerinden biri de periyodun hâkim inançlarına karşı sorular sormak, karşı görüşler biçimlendirmektir. Sanat muhalif olmadığı vakit bile sanat kısımları zıtlaşmaya yönelir. Edebiyat, diyalogdur; süratli reaksiyon vermedir. Edebiyat, kültürler evrilip birbiriyle etkileşime girerken insanın canlı olana ve can çekişene karşı verdiği reaksiyonun tarihi olarak tanımlanabilir.”
Yazar, periyodun hâkim inançlarını sorgularken insanın kendi inançlarını da yıkar, fikirlerini değiştirir.
Suntag şöyle devam ediyor;
Tabuları yıkmak
“Yazarlar ayrılığımıza, farklılığımıza dair bu klişelerle savaşabilirler çünkü müellifler efsaneleri yalnızca aktarmaz, yaratırlar da. Edebiyat yalnızca efsane değil, karşı-efsaneler de sunar; tıpkı hayatın karşı-tecrübeler sunması üzere düşündüğünüzü, hissettiğinizi ya da inandığınızı sandığınız şeyi yıkan deneyimler.”
Yazar kime denir
Yazar Suntag’a nazaran muharrir kime denir sorusunun yanıtı ise yazdıklarında zımnî; “Bence bir muharrir, dikkatini dünyaya veren biridir. Bu, insanların kötülük kapasitelerini anlamaya, kavramaya, bu kapasiteyle irtibat kurmaya çalışmak manasına gelir; birebir vakitte da anladığı şey karşısında bozulmamak, yüzeyselleşip bir kiniğe dönüşmemek manasına. Edebiyat bize dünyanın nasıl bir yer olduğunu anlatır.”
“Edebiyat özgürlüktüktür”
“Edebiyat beşere ahlak prensipleri kazandırır ve lisanla, anlatıyla cisimlenen derin bir bilgi birikimi sunar. Edebiyat, biz olmayanlar, bizim olmayanlar için gözyaşı dökme hünerimizi geliştirir, çalıştırır. Biz olmayan, bizim olmayanlarla yakınlık kuramazsak nasıl beşerler oluruz? En azından vakit zaman kendimizi affedemezsek nasıl beşerler oluruz? Öğrenemezsek nasıl beşerler oluruz? Affedemezsek? Olduğumuzdan öteki biri olamazsak? Edebiyata, dünya edebiyatına erişebilmek ulusal kibir, eğitimsizlik, zarurî dar kafalılık, budalaca öğretim, kusurlu yazgı ve talihsizlik hapishanesinden kaçmak demekti. Edebiyat, daha geniş bir hayata giriş pasaportuydu; yani özgürlük bölgesine. Edebiyat özgürlüktü. Bilhassa de okumaya ve içe dönüklüğe bu türlü ağır bir halde meydan okunan bir vakitte edebiyat özgürlüktür.”
