Aybüke SENGİR/ [email protected]
Hayatımızın kesimi olan saatlerin geçmişi çok eskilere dayanıyor. Neden beşerler saatleri bu kadar her yerde görmek durumunda kaldı? Karşılığı çok da güç değil. Zira hükümet tarafından belirlenen bireylerce teyit edilip halka bildirilen vakit dilimleri, halka açık bir biçimde konumlandırılan saatler üzerinden insanlara sunuluyordu. Evrilerek her türlü hale giren saat, bir de saat kuleleri olarak karşımıza çıktı. İşte geçmişten günümüze varlığını koruyabildiğimiz az yapıtlardan saat kulelerimiz…
ÇANAKKALE’DEKİ SAAT KULESİ
Listenin başında Çanakkale var. Tarihimizin en değerli kentlerinden Çanakkale yalnızca 1915’teki süper zaferin akabinde yaratılan yapıtlarla değil, öncesinde inşa edilen ünlü saat kulesiyle de anılması gereken bir kent.
Dönemin İtalyan Fahri Konsolosu Emilie Vitalis’in 10 bin altın bağışlayarak üretimine başlanan saat kulesi birinci yılında üç katlıydı. Biz yakın vakte kadar 4 katlı zannediyorduk. Birkaç yıl evvel tesadüfen ortaya çıkan siyah beyaz fotoğraf ortaya çıkana dek de o denli bildil. Fotoğrafta 3 katlı olduğu anlaşılan saat kulesinin günümüze dört katlı olarak ulaşmasının kesin nedeni bilinmiyor fakat varsayımlardan biri; saatin faal olduğu yıldan yaklaşık 15 yıl sonrasında bir zelzelenin akabinde yerin ziyan görmesiyle kat çıkıldığı düşünülüyor. Bir öbür varsayımsa etrafında binaların yükselmesiyle uzunluğu kısa kalan saat kulesinin, denizden görünmesini kolaylaştırmak için bu katın eklendiği tarafında.
2010 yılında yetkililer bu ziyan görmüş yapıyı restore etme kararını almasıyla onarıldı ve bugün tıkır tıkır çalışıyor.
TOPHANE’DEKİ SAAT KULESİ
Tophane Saat Kulesi, İstanbul’un Tophane’de Nusretiye Camii’nin yanında yer alıyor. Sultan Abdülmecid’in talimatı sonrası inşa edilen saat kulesi toplamda dört katlı bir yapı. Saat kulesi üst yanlışsız kademeli olarak daralarak yükselen bir yapıya sahip.
Dört cephesi birbirine eş olarak tasarlanmış kulenin denize bakan cephedeki kapısının üstünde Abdülmecid’e ilişkin tuğra var. Tuğranın üzerinde yer alan kitabede “1848-1849” tarihi yazıyor. Abdülmecid’in tuğrasının denize bakan cephede yer almasının sebebi de yeniden denizden görülmesini sağlaması için. Neoklasik üslupta yapılan bu saat kulemiz 15 m. uzunluğunda.
BİR DİĞER TOPHANE SAAT KULESİ
Yanlış yazdığımı düşünmeyini, tıpkı isimde bir öteki saat kulesinden bahsedeceğim. Tam 114 yaşındaki bu kule altı katlı olarak inşa edildi.
Tophane Parkı içinde bulunan saat kulesinin olduğu yerden, Bursa görüntüsünü görmesi nedeniyle hatrı sayılır bir mühlet yangın kulesi olarak da kullanıldı. Güney kısmında girişi bulunan kuleye, 89 basamaklı ahşap bir merdivenle çıkılıyor. Kulenin üst katının dört cephesinde, 90 cm çapında yuvarlak saatleri görebilirsiniz. Kule, tam 33 metre yüksekliğe sahip ve hala ayakta duruyor.
KAYSERİ’DEKİ SAAT KULESİ
II. Abdülhamit devrinde yaptırılan Kayseri saat kulesi 113 yıldır hiç bozulmadan ayakta durmayı başardı. Kayseri Cumhuriyet Meydanı’nda yerini koruyan saat kulesinin inşasını Tavsunlu Salih Usta’nın üstlendiği biliniyor.
10 metre yüksekliğindeki saat kulesinin çinko çatısında bir de rüzgar gülü bulunuyor. Sistemi Leipzig’den getirilen saat sistemi, 4 istikamete bakan kadranları çalıştırıyor.
DOLMABAHÇE’DEKİ SAAT KULEMİZ
Dolmabahçe Saat Kulesi, Bezmi Alem Valide Sultan Camii ile Dolmabahçe Sarayı’nın Saltanat Kapısı ortasında bulunuyor. 1890-1895 yılları ortasında Sultan II. Abdülhamit tarafından yaptırılmıştı.
Dolmabahçe saat kulesi, 27 metre yüksekliğine sahip ve 4 katlı. Kulenin basamak sayısı 94. merdiven sahanlıklarının yeri renkli taşlarla, geometrik biçimler verilerek yapıldı.
Kulenin her bir cephesinde de saat var. Deniz tarafındaki saat farklı kurulurken, öteki üçünün eş vakitli bir formda kurulduğu da bu kaynaklarda yer alan bilgiler ortasında.
ERZURUM SAAT KULESİ
Erzurum Saat Kulesi’nin bir başka ismi Tepsi Minare. Saltuklu Buyruklarından İnanç Biygu Alp Tuğrul Beyefendi tarafından İçkale Camisi’nin minaresi ve gözetleme köşkü olarak yaptırıldı. Ezan okunan yer olarak “Tepe Minare”, üstünün yıkılmasıyla “Kesik Kule” ve “Minare Kule” ismini aldı. Kırım Savaşı’ndan evvel kuleye bir saat yerleştirilince “Saat Kulesi” ismiyle tanınmaya başladı. Kırım savaşından sonra bu saati Ruslar yerinden söküp aldı ıve bunun üzerine 1877 yılında İngiltere tarafından bugünkü saat armağan edildi.
BALIKESİR’DEKİ SAAT KULESİ
Silistre Valisi Girit-i Zade Mehmet Paşa tarafından beş katlı olarak 1827 yılında yaptırılan saat kulesi, yapı prestijiyle Galata Kulesi’ne benzetiliyor. 5 katlı olarak inşa edilen 20 metre yüksekliğindeki kule, 1897 yılında meydana gelen bir zelzelede yıkılıp mutasarrıf Ömer Ali Beyefendi tarafından 1901 yılında yine yaptırıldı.
ANKARA’NIN SİMGESİ SAAT KULESİ
Ankara‘nın simgesi olan saat kulesi 132 yıllık bir geçmişe sahip. Devrin Ankara valisi Sırrı Paşa tarafından Hacı Süleyman Refik Efendi nezaretinde yaptırılan Ankara Saat Kulesi, kocaman bir çana sahip. Çanın üzerinde 1884 yılında “Louis Edel” tarafından Strasbourg’da yapıldığı yazdığı için kulenin de orada yapıldığı düşünülüyor.
İZMİR SAAT KULESİ
İzmir’in Konak ilçesinde bulunan bu saat kulesi, Osmanlı Padişahı Sultan 2.Abdülhamit’in tahta çıkışının 25.yılını kutlamak emeliyle inşa edilmişti.
Kulenin saati Alman İmparatoru 2. Wilhelm tarafından ikram edilmişti.
