Vakanüvis
Onlar, filozoflar… Bilhassa Batı dünyasındaki tesirleri inanılmaz. Batı medeniyetini kurgulayan isimler onlar. “Yunan – Roma – Hristiyanlık” üçlemesiyle dünyada bugün de hâkim olan medeniyetin kurucuları olan filozofların değerli bir kısmının karakterleri, alışkanlıkları, günlük hayat pratikleri ise hayli tuhaftı.
AÇLIK GREVİNDE ÖLEN FİLOZOF
Bir komitenin hazırladığı “Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi” ile Gary Hayden’ın “Büyük Filozofların Tuhaf Fikirleri”nde, filozofların birbirinden değişik halleri anlatılıyor. Tarihteki birinci materyalist filozoflardan Thales, M.Ö. 6. yüzyılda Ege’de yaşamıştı. Onun tuhaflığı, her lakin her şeyin sudan olduğuna kanaat getirmesiydi. Evrim safsatasını birinci düşünenlerden birisiydi. Dediğine nazaran; suda kimi varlıklar vardı, onlar karaya çıkmıştı, sonra da canlılara oluşmuştu! Talebesi Anaksimandros, hocasının dediklerinin bir kısmına karşı çıkmış lakin o da diğer bir tuhaflığı savunmuştu: “Dünya düz!”
Epikur, yalnızca arpa ekmeği, peynir ve meyve ile besleniyordu. Senede bir sefer şarap içiyor, cinsel perhiz uyguluyordu. Bir öteki filozof Demonax da yaşlandıkça diğerlerine yük olduğunu düşünüyordu. Ömrünün son demlerinde yemek yememeye başladı. Demonax, 100 yaşında açlıktan, bir nevi açlık grevi sonucu ölmüştü. Platon, bizdeki ismiyle Eflatun’un gerçek ismi ise Aristocles’ti. Ona Platon denmesinin nedeni, geniş omuzlarından kaynaklanıyordu. Çünkü bu sözün Yunanca’da manası “geniş”ti.
Pisagor ise aklını sayılarla bozmuştu. Bu hali, adeta “sayı fetişizmi” denilebilecek bir haldi. Thales, nasıl “su”ya taktıysa, Pisagor da “sayı”ya takmıştı. Kainatta ne varsa sayılarla açıklamaya çalışıyor, cihanı matematikle modelliyordu. Psiagor, giderek sayılardan bir kült oluşturmuş, bir tarikat kurmuş, bu tarikat üyeleri vasıtasıyla da yaşadığı kentin devleti Kroton’un idaresini kısa bir müddet ele de geçirmişti. Onun sayılara yönelik bu çok ilgisi, ilerleyen asırlarda da sayılarla gizemli şeylere ulaştıklarına inanan kimi ezoterik, gizemci kümelerle isminin anılmasına yol açmıştı. Böylelikle paradoksal bir biçimde matematik üzere olağanüstü somut bir alan, hurafelerle dolu soyut bir alanla içiçe geçmişti.
“BEN TANRIYIM, BİR ŞEY OLMAZ” DEDİ, ETNA YANARDAĞI’NIN İÇİNE ATLADI
Dönemin filozoflarından biri olan Empedokles ise tekrar “farklı” kanıları olan biri isimdi. O, bugün bile hala revaç bulan “kainat dört elementten; hava, su, toprak ve ateşten meydana gelmiştir” önermesini dillendiriyordu. Empedokles, bu dörtlüden “ateş”e özel bir kıymet veriyordu. O kadar ki, aktif haldeki Etna Yanardağı’nın içine atlayarak hayatına son vermişti. Bir teze nazaran de “kendisinin ilah olduğunu hasebiyle bir ziyan görmeyeceğini kanıtlamak” için Etna’nın içine atlamıştı.
Herakleitos ise insanlardan nefret eden bir düşünürdü. Nefreti o denli bir boyuta ulaştı ki, kendisini dağlara vurdu. Burada yalnızca ot ve zerzevat ile besleniyordu. Bir mühlet sonra hastalandı. Tekrar kente indi lakin tekrar insanlara olan nefretinden ötürü hekimlerin tavsiyelerini dinlemeyerek, kendi kendisini tedavi etmeye kalkıştı. Hayvan gübresinin hastalığına yeterli geleceğini argüman ederek, bedenini gübre ile kapladı. Bu esnada köpeklerin saldırısına uğrayan Herakleitos, parçalanarak öldü.
“GÖLGE ETME’Cİ”NİN ETTİKLERİ…
Sinop’ta, fıçı içinde yaşamasıyla ünlenen, “Gölge etme, öbür ihsan istemem” kelamı hala lisanlarda olan Diyojen de tuhaflıkları olan bir öteki filozoftu. Tiyatrolara gidip, milletin önünde büyük tuvaletini yapar, kazuratını ortalığa bırakırdı. Yol ortasında mastürbasyon yapmak, kızdığı bireyleri idrarıyla kirletmek de Diyojen’in “normal hallerinden” bazılarıydı. Babası darphane işleten Diyojen, paralarda hile yaptığı anlaşılınca Sinop’tan Atina’ya sürülmüştü. Vefatı de çok fazla çiğ ahtapot yemekten ötürü hazımsızlıktan olmuştu.
İnsanın dünyadaki tek maksadının “mutlak mutluluk” olduğunu tez eden Stoacılar’ın öncülerinden Khrysippos, memnunluk için hiçbir pürüz olmaması gerektiğini lisana getirerek, “ensest”i bile savunmuştu. Memnunluğu, gülmeyi, latifeyi daima kutsayan Khrysippos’un vefatı de bu haline uygun olmuştu. Ders verirken bir eşek ortama girmiş, tabaktaki üzümleri yemeye başlamış, Khrysippos da kölesine “Şuna şarap da ver bari” dedikten sonra kendi esprisine gülmeye başlamış ve katıla katıla gülerken ölmüştü. Eski Yunan’ın sapkınlıklarını birçoklarını tevarüs eden Roma’da da Stoacı görüş, kendisine taraf bulmuştu. Romalı filozof Marcus Cato, “mutlak mutluluk” anlayışına “farklı” bir biçimde yaklaşarak, karısı Marcia’yı yakın dostu Hortensius’la paylaşmıştı.
PUTPEREST YUNAN’DAKİ SAÇMALIKLARLA DALGA GEÇENLER DE VARDI
Milattan evvel 569-477 yılları ortasında yaşayan Xenophanes ise makulü bulan az filozoflardan birisiydi. Yalnızca bir efsane metninden doğan Homeros’un “kutsal kitap” üzere kabul edilmesini hicvediyor, “İnsanlar Homeros’ta kendi ortasında kabahat sayılan, utanılan bütün şeyleri ilahlara yüklemişlerdir. Rabler hırsızlık ederler, palavra söylerler, eşlerini aldatırlar” diyordu. Sonra, “Şu Yunanlılar sanıyorlar ki rabler da kendileri üzere doğmuşlardır, kendileri üzere giyinirler, kendilerinin biçimindedirler. Gerçekten Habeşler, ilahlarını kendileri üzere kara ve yassı burunlu, Trakyalılar sarışın ve mavi gözlü diye düşünürler. Bu türlü olunca; atların, aslanların elleri olup da fotoğraf yapabilselerdi, atlar da rablerini at üzere, aslanlar da aslan üzere çizeceklerdi. Halbuki ilahlar ne aslan biçimindedirler, ne zenciler üzeredirler, ne de Yunan heykellerinde olduğu üzere insan kılığındadırlar. Bir tek ilah vardır, o en uludur, ne biçimi, ne de düşünmesi bakımından ölümlülere benzeri; bu Tek İlah baştan aşağı işitmedir, baştan aşağı düşünmedir, her şeyi niyetleriyle hiç zahmetsiz yönetir.” diyerek tevhit kanısını lisana getirmişti.
İLAHİYATÇI BEŞER: SOKRATES PEYGAMBER DEĞİLSE BİLE MUVAHİTTİ
Xenophanes’ten sonra “tevhidi” inancını savunan isimlerden bir başkası de ünlü filozof Sokrates’ti (MÖ. 470-399). O, Eski Yunan’da sayıları neredeyse binleri bulan “tanrılar” ile alay ediyordu. Putperest Atinalılar, sineklerin atları rahatsız ettiği üzere kendilerini rahatsız eden Sokrates’e “Atina’nın Sineği” lakabını takmıştı. Dönemin bütün pagan inançlarını sorgulayan Sokrates’in söylediklerinin birden fazla, asırlar sonra Peygamber Efendimiz’in hadislerinde de görülmüştü. Faruk Beşer üzere kimi ilahiyatçılar onun, “İnsanın bilgiyi bulmakla mükellef olduğu” halindeki fikri ile Peygamber Efendimiz’in “Hikmet müminin yitiğidir, onu bulduğu yerde alır” hadis-i şerifi ortasında benzerlik olduğunu savunuyor. Sokrates; iffet, şecaat ve hikmetin hayatın ana ögeleri olduğunu ve bu “orta yol”un korunması gerektiği görüşünü lisana getiriyor, “Bunlardan sapılırsa zulüm ve anormallik ortaya çıkar.” diyordu. Sokrates’ın “orta yol” yaklaşımını, müminlerin her namazda okudukları Fatiha’da yer alan “Ya Rab, bizi sıratı müstakime / gerçek yola koy” duasına benzeten Faruk Beşer, “Sokrates, peygamber değilse bile muvahitti” diyor. Sokrates, “gençlerin zihinlerini bulandırdığı, ilahlar inancını zedelediği” gerekçesiyle yargılanıp, mevte mahkûm edilmişti. Cezası, baldıran zehri içirilerek infaz edildi.
“YOL KENARLARI MUMYALANMIŞ CESETLERLE SÜSLENSE NE HOŞ OLUR”
“Düşünüyorum o halde varım” önermesiyle tanınan Fransız düşünür Rene Descartes, üzerinde çalıştığı hususları hayallerinde gördüğünü anlatırdı. Decartes ayrıyeten, konutundaki fırında uyurdu. İngiliz filozof Jeremy Bentham da farklı birisiydi. Konutunun içinde domuz beslerdi, yol kenarlarının mumyalanmış cesetlerle süslenmesini hoş olacağı görüşünü savunuyordu. Bentham, kendisini de mumyalatmıştı. Fransız müellif ve düşünür Jean-Paul Sartre ise tuhaflıktan öte, sapkın niyetlerin sahibiydi. Sevgilisi Simone de Beauvoir’la “açık ilişki” yaşıyordu. Simone de Beauvoir, bayanlara da ilgi duyuyordu, vakit zaman üçüncü kişi de konuta gelir, hepsi bir ortada yaşardı. Sartre, vefatına yakın “annesine ilgi duyduğunu” da itiraf edecekti. Alman niyet adamı Arthur Schopenhauer ise paranoyaktı. Yıllarca kendisini tıraş eden berberinin usturayla gırtlağını keseceğinden korkuyordu. Schopenhauer, para konusunda da takıntılıydı, çalınabileceği gerekçesiyle parasını bankaya yatırmaz, meskende tutardı.
NİETZSCHE’NİN AĞLAYARAK BOYNUNA SARILDIĞI AT
Friedrich Nietzsche ise evvel koyu bir Hristiyanlık eğitimi aldı, sonra çelişkilere kapıldı ve “Tanrı öldü” dedi. Bir genelevde frengi kaptıktan sonra bayanlarla olan ilgilerinde problemler yaşamaya başladı, sonrasında da bayanları hayatından büsbütün çıkarttı. Birgün odasından dışarı bakarken, bir şoförün atına kamçı vurduğunu gördü. Nietzsche cet yanlışsız heyecanla koştu, boynuna sarıldı ve ağlamaya başladı, sonra da bayıldı. Bu olaydan sonra Friedrich Nietzsche, bir daha asla eskisi üzere olamadı.
