Salvador Dali kimdir

Çocukluk travmasının beslediği sanat anlayışıyla sürrealizm akımının temsilcisi, bilime olan ilgisi, sıra dışı halleri ve hayatıyla dikkat çeken ressam, Salvador Dali’nin hayat hikayesidir…

Salvador Kısmı, 20. yüzyılın en kıymetli sanatkarlarından biri. Bilhassa sürrealizm akımının temsilcisi bir ressam. Kaygılarıyla, sevinçleriyle, hayalleriyle, aslında hasılı çocukluk travmasının kendisine kattığı her bir hisle başa çıkmanın yolunu fotoğrafta bulmuş ve fotoğraf sanatının akışına taraf veren ressam…

Dali, “İstanbul’da Bir Sürrealist Salvador Dali” adlı standıyla, İstanbul’da da sergilendi. Onun resme de, hayata da yaklaşımı muhakkak sıra dışıydı. Evcil hayvanından karnabahar üzere hepimizin gözünde sıradan bir zerzevata bakış açısına kadar her istikametiyle apayrıydı. İnsan onu düşününce bile aklında net bir şey beliremiyorken, onu yazmanın verdiği his de tam olarak bu sanırım. Şu anda baktığım her şeyde gerçeküstü bir şeyler görmenin peşinde gibiyim…

Sevgili Kısmı, eminim ortamızdan ayrılışının 30. yılında sen de burada olsan, yeniden düşündüğün, davrandığın ya da yaptığın bir şeyle şaşırtırdın bizi. Ya da aslında sen aslında bize bir ömür aklımızı zorlayacak çok şey bıraktın…

Çocukluğu

Dali, 11 Mayıs 1904’te, İspanya’nın Katalonya bölgesinde bulunan Figueres kentinde, Felipa Domenech Ferres ve Salvador Kolu İ Cusi çiftinin ikinci çocukları olarak dünyaya geldiğinde ailesi, ona, “Salvador Domingo Felipe Jacinto Kısmı i Domenech” ismini verdi. 1901’de doğmuş olan ağabeyi, Kolu doğmadan tam 9 ay 10 gün evvel, 1 Ağustos 1903’te sindirim yolu iltihabıyla ölmüştü. Ailesi de ağabeyinin ismini, Dali’ye verdi.

Aile, oğullarının böylesine küçük yaşta ölüşünü bir türlü kabullenemiyordu. Bu durum elbette en çok Dali’yi etkileyecekti. Zira ailesi, Dali’nin yanında birinci Salvador’u anlatmaktan bıkmıyorlardı. Sonra yatak odalarının duvarında da bir fotoğrafı duruyordu ve sık sık Kısmı ile birlikte ölen oğullarını ziyarete gidiyorlardı. Kısmı, kendi kimliğini bulmakta o kadar zorlanmıştı ki, ölen ağabeyinin gölgesini daima üzerinde hissetmekten, aslında onun kendi vücudu vasıtasıyla dünyaya geldiğine karar vermişti. “İki su damlası üzere birbirimize benziyorduk, lakin yansımalarımız farklıydı” diyecekti yıllar sonra ve ekleyecekti: “O, herhalde benim fazla mutlak olarak tasarlanmış birinci versiyonumdu”.

Bu durumun ona ruhsal yansımasını ise şu cümlelerle özetleyecekti:

“Doğar doğmaz tapınılan bir meyyitin ayak izlerinden yürümeye başladım. Beni severken hala onu seviyorlardı aslında. Tahminen de benden çok onu. Babamın sevgisinin bu sonları hayatımın birinci günlerinde itibaren çok büyük bir yara oldu benim için”.

Sonuçları yadsınamayacak travması aşikâr ki Dali’nin vücudunu de, ruhunu da sarıyordu. Bir gün sıra dışı bir ressam olarak dünyaya tanınmasının temelinde de işte bu travma yatıyordu tahminen. Zira bir mühlet sonra Kolu, ölen ağabeyinin yasını tutarken onun bir öteki kardeş olduğu gerçeğini unutmasını öylesine derin hissetti ki, dikkatlerini çekmek için her şeyi yapıyordu. Onun hayatında “sınır” sözcüğünün karşılığını yitirişi çocukluğuna dayanıyordu.

Dali’nin fotoğraf ile buluşması

Bu hudut tanımaz hallerden olsa gerek, histerik davranışları, teatral halleri ortasında bir yerde resme tutuldu. Bu durum, sevecen kalpli, anlayışlı annesinin gözünden kaçmamıştı. Tahminen o da, ölmüş de ona geri gelmiş oğlunun hiçbir anını gözden kaçırmıyordu. Fark etmediği, yalnızca onun bir öteki vücut ve ruh olduğuydu.

Annesi ne kadar yumuşak yüzlü ise, babası da bir o kadar sert ve otoriterdi. Noter olarak çalışıyordu. Kolu, 3 yaşına geldiğinde bir de Ana Maria ismini verdikleri bir kız kardeşi olmuştu. Yaşadığı travma ve konutun tek erkek çocuğu oluşu, ona farklı bir şımarıklık da katmıştı. Annesi, teyzesi, anneannesi, bakıcısı, meskenin tüm bayanları etrafında pervaneydi…

Kadınların nezaretinde bir hayat süren Dali’yi, annesi 1914’te, özel bir fotoğraf okuluna yazdırdı. Kısmı öylesine yetenekliydi ki, annesinin, babasının otoritesini çiğnemesi pek de sıkıntı olmamıştı doğrusu. Yeteneği, aldığı eğitimle daha da gelişti. Kısmı, 1919’da, Figueres Belediye Tiyatrosu salonunda birinci standını açmıştı…

İlk büyük kaybı

Resim konusunda epey başarılı bir başlangıç yapan Kısmı, yolunda kararlıydı. Lakin bir müddet sonra annesinin hastalığı ile sarsıldı. 1921’de de, annesi göğüs kanserinden ölünce, Kolu, birinci büyük kaybını yaşadı. En büyük destekçisi, hayatta ona en çok güvenen insan, artık yoktu. Babası, annesinin vefatından kısa bir mühlet sonra teyzesiyle evlendi…

Dali, annesinin vefatı hakkında şu cümleleri söyleyecekti: “Hayatımda aldığım en büyük darbeydi. Ona tapardım… Ruhumun kaçınılmaz kusurlarını görünmez kılabilmesine daima güvendiğim bir varlığın kaybını kabullenemiyordum”.

İlk eserleri

Dali, annesinin vefatıyla o denli sarsılmıştı ki, devayı daha çok resme ağırlaşmakta bulmuştu. Buralardan gitme fikrini ekledi üzerine ve 1922’de, Madrid’e taşınarak buradaki okula kaydoldu.

Resimde bir çığır açacağını düşünüyordu. Yani onun üzere sıra dışı bir karakter bence katiyetle bu türlü düşünürdü. Birinci yapıtları, Fransızca ve İsviçre kökenli kübizm ve Dadaizm akımlarının tesirini taşıyordu. Yeni yeni oluşmaya başlamış bu akımlar, şimdi Madrid’de pek duyulmamıştı. Biraz bunun tesiri ve çokça Dali’nin alımlı yeteneği ile kendinden çokça bahsettirir olmuştu.

Madrid, ona sanat etrafından arkadaşlar kazanıyordu. Kendisi üzere avangart sanata meraklı sinema imalcisi Luis Bunuel ve şair Federico Garcia Lorca ile tanışmışlar ve kısa müddette dost olmuşlardı. Bir yandan da sıra dışı ve birçok vakit çoka kaçan halleri de devam ediyordu. 1923’te okul, onu disipline olamadığı gerekçesiyle uzaklaştırdı. Bu sırada bir de Girona’daki anarşist şovlara katıldı ve tutuklandı.

Okul, Dali’yi, 1925’te geri kabul etti. Birebir yıl Barselona’da birinci ferdî standını de açtı. Reaksiyonlar, tenkitler süperdi. Eleştirmenler, onu büyük bir şaşkınlık ve hayranlıkla takip etmeye başlamıştı.

En meşhur esi: Belleğin Azmi

Dali, Picasso’yu öylesine etkileyici buluyordu ki, sonunda 1926’da Paris’e gitti ve kendisiyle tanıştı. Bu kısa müddetli bir seyahatti. İlerleyen süreçteki birkaç yıl boyunca Kolu, fotoğraflarında daima Picasso’nun tesirinde olacaktı.

Dali, bu kısa seyahatin üzerine okuluna geri döndü. Lakin olmuyordu, bir uyuşmazlık vardı. Sonunda okuldan bir daha alınmamak üzere kovuldu. Çok geçmeden de askere alındı; vazifesi 1927 Ekim’de bitti.

Sanat, Dali’nin hayatının tamamı demekti. Su sızdırmaz bir gerçeklikti bu onun hayatında. Hatta sanatsal tüm kavramların ötesinde, hayatındaki tek gerçek şey buydu. Askerlik onun için kısa bir mola niteliğindeydi. Döner dönmez sanat çalışmalarına kaldığı yerden devam etti. Sanat eleştirmenleri Luis Montanya ve Sebastian Gasch ile birlikte Mart 1928’de, sanatta modernizm ve fütürizmi savundukları “Sanat Zıddı Katalan Manifesto”yu yazdı.

1929’da dostu Luis Bunuel ile birlikte ismiyle özdeşleşecek Bir avangart kısa sinema çektiler: Bir Endülüs Köpeği. Bilhassa sürrealist sanat etrafında enfes bir şöhret kazanmışlardı. Bu büyük şöhretle Paris’e ikinci defa gitti. Burada ressam Joan Miro, onu, sürrealist akımın öncülerinden Andre Breton ve Paul Eluard ile tanıştırdı.

Ve 1931 yılı geldiğinde, Kısmı, ölümsüz en meşhur yapıtına nihayet imza atıyordu. Ona, Belleğin Azmi ismini vermişti. Geniş bir kumsal görünümüne nazır eriyen cep saatlerinin resmedildiği bu yapıtı ile Kolu, katı ve değişmez vakit kavramına karşı duruyor formunda yorumlansa da, Kısmı, daha sonra bu resmi yapmak için Ağustos sıcağında güneş altında eriyen Camembert peynirinden ilhamla aldığını söyleyecekti.

Dali’nin sonsuz aşkı

Dali’nin yaptığı ikinci Paris seyahatinde, 1929’da tanıştığı isimler ortasında Paul Eluard’ın karısı Gala da vardı. Ondan ölesiye etkilenmiş oluşuna çok şaşkındı. Zira bayanlar, Dali’nin ilgisini çekmiyordu. Çocukluk travmaları onun gözünde cinsellik ve mevti ilişkilendiriyordu. Evet, tıpkı çocukluk travması onun sanatını beslemişti; ancak içten içe de geleceğini siliyordu. Bayanlardan kaçıyor ve bir gelecek düşünemiyordu. Tahminen de bir çocuğunun olması fikriydi içini bulandıran.

Ancak Gala tüm bu hislerden kurduğu kalesini yerle bir etmişti. Kolu, 25 yaşında sıra dışı bir sanatçı ve erkekti. Gala ise, ondan 10 yaş büyük ve hepsinden değerlisi evliydi. Bir de çocuğu vardı. Aslında Gala da, en az Kısmı kadar sıra dışı bir kişilikti. Kocasıyla yaşadığı bir “açık evlilik”ti. Dali’ye beslediği ağır hislere ket vurmak için bir sebebi yoktu. Sonunda Gala, ailesini bıraktı ve Dali’ye gitti. 1929’da birlikte yaşamaya başlayan çift, 1934’te devlet nikahıyla evlendi. 1958’de de bir Katolik düğünü ile nikah tazeleyeceklerdi.

Ancak Gala’nın özgür ruhu, kendi özgürlük anlayışı ile yaşamaya devam etti. Hepsinden evvel Kolu, hiçbir vakit Gala ile ilgiye girmedi. Gala da beslediği hislerle onun yanında kaldı; fakat ondan tek bir şey istedi: Özgürlük! Gala, eski kocası dahil, öteki erkeklerle olmaya devam etti. Kolu de her gün kahroldu. İçinde büyüttüğü sonsuzluğu, sanatına aktarmak onun en büyük kaçışıydı. Dali’nin ailesi ve etrafı de bu evliliğe bir mana veremiyor, hatta onaylamıyordu. Ne olursa olsun, günün sonunda Gala, Dali’nin karısı ve hayatının aşkıydı. Bu hiç değişmedi. Dali’den 10 yaş büyük Gala, 83 yaşında hayata veda ettiğinde, bu farklı münasebet 48. yılını devirmişti…

Şöhret basamaklarında hudutları zorlayan Dali

Dali, Amerika’da büyük bir sansasyon yaratan standını 1934’te, New York’ta açtı. Bu stant, Dali’ye harikulade bir şöhret kazandırmıştı. Sınırsızlığı, sonları aşıyordu. Artık bu haliyle kabul de görmüştü. 1936’da, Londra Memleketler arası Sürrealist Sergisi’nde, Dali’den bir konuşma yapması istendi. Elbette sahneye herkes üzere çıkmayacağı biliniyordu. Fakat kimse üzerinde eski tip hantal bir dalgıç tulumu, belinde mücevher işlemeli bir kama; bir elinde bilardo ıstakası ve öbür elinde de sıkıntı zapt edilen iki kurt köpeği hayal edemezdi…

1937’de, Hollywood’daydı. Periyodunun en ünlü komedyenleri Marx Kardeşler ile tanışarak onlar için bir sinema senaryosu yazdı. 1938’de de Londra’da, diğer bir ilgi alanına hitap eden Sigmund Freud ile tanıştı. Tüm sürrealistler üzere Kısmı de bilinçaltının dışavurumuyla ilgileniyordu. Bilhassa Freud’un bilinçaltı konusundaki yazılarını ilgiyle takip ediyordu. Freud’un birkaç portresini hayranlıkla yapmıştı…

Sürrealistler ortası çekişme

1936’da, tüm İspanya’yı kaosa sürükleyen İspanya İç Savaşı baş gösterdi. Kısmı, savaşa katılmayı düşünmemişti. II. Dünya Savaşı başladığında da yeniden tıpkı hali gösterecek, ünlü muharrir George Orwell’in “Fransa tehlikeye düştüğünde fare üzere kaçmak” eleştirisiyle karşılaşacaktı. Kısmı ise, yıllar sonra bu periyodu, “Avrupa savaşı yaklaştığında tek düşündüğünün, tehlike daha da yaklaştığında tıkılabileceği fırını hoş bir yer bulabilmek” isteğiyle özetleyecekti…

1939’da General Francisco Franco galibiyet kazandığında ise, yeni kurulan faşist rejimi desteklediğini açıkladı. Franco’ya bilhassa II. Dünya Savaşı’ndan sonra Katalonya’ya döndüğünde, İspanya’yı yok edici güçlerden temizlediği için teşekkür edecekti. Bir de tebriği vardı: Kolu, Franco’yu Katolik inanca döndüğü bu devirde, çıkardığı idam kararlarından sebep tebrik edecekti. Daha sonra kendisiyle şahsen tanışacak ve Franco’nun ninesini resmedecekti. İşte bu hali, sürrealistlerin Dali’ye sırtını dönmesine sebep olmuştu. Zira sürrealistlerin çoğunluğu Marksist’ti ve bir yandan da Dali’nin dikkat çekme gayretleri onları çok irrite ediyordu. Çocukken başlattığı şu dikkat çekme isteğini psikolojisinden atamamıştı.

Bu sırt dönüş, Dali’nin attığı her adımla birlikte yavaş yavaş bir çekişmeye dönüştü. O denli ki, kümenin başkanı Andre Breton, Dali’nin isminden bir söz oyunu ile iğneleyici bir anagram çıkarmıştı. Avida Dollars diyordu; yani Dolar Heveslisi. Kısmı ise, bu anagrama şu biçimde karşılık verdi: “Le surrealisme c’est moi!”

Evet, “Sürrealizm, benim!” diyordu Kolu, kendinden ziyadesiyle emindi. Bu çekişmede uzlaşma hiç olmayacak; Kısmı bir gün ölene dek sürecekti…

(Picasso tablosu)

II. Dünya Savaşı’ndan kaçış

1940’ta, II. Dünya Savaşı, tüm Avrupa’yı tesiri altına almaya başlamıştı. Kısmı ve sonsuz aşkı Gala, bu savaştan kaçarak Amerika’ya yerleştiler. Ne kadar süreceğini kestiremedikleri bu kaçış, 9 yıl sürecekti.

Savaş tesirini sürdürürken, Kısmı, sanat ile uğraşına devam etti. Otobiyografisini yazmaya koyulmuştu. 1942’de, yayımladığı otobiyografisine, “Salvador Dali’nin Bâtın Hayatı” ismini vermişti. 1945 ve 1946 yıllarında Walt Disney ile “Destino”, Alfred Hitchcock ile de “Spellbound” sinemalarının imalinde çalıştı. Daima tesirini hissettiği Picasso’nun ise, 1947’de, sürrealist portresini yaptı.

1949’da, nihayet Gala’sını da sol yanına katıp Avrupa’ya döndü. Doğduğu topraklara, Katalonya’ya yerleşecek ve ömrünün sonuna kadar da burada yaşayacaktı. Lakin İspanya’da yaşamasına elbette sol görüşlü sanatkarlar yansısını saklamamış ve sürrealistlerin çekişmesi devam etmişti.

II. Dünya Savaşı eserleri

Savaş sonrası Dali’nin yapıtlarında, Katolik temalar ve DNA, hiperküp, atomik çözünme üzere çağdaş bilim kavramları ön planda olacaktı. Birinci olarak 1951’de, “Mistik Manifesto”yu yayımladı. Bu yapıtında, Katolisizm ve çağdaş bilimin birtakım kavramlarını sentezliyordu…

Bilim kavramları demişken, Kolu, bilhassa Hiroşima’da patlayan atom bombasının gücünden o denli etkilenmişti ki, hayatının bu periyoduna, “Nükleer Mistisizm” adını verdi. En verimli periyotlarından birindeydi demek yanlış olmazdı aslında. Kısmı, öylesine çok şey deniyordu ki… Hologramlar, stereoskopi, optik yanılgılar, tuvale boya sıçratma bunlardan yalnızca birkaçıydı…

1960’ta, Figueres Belediye Lideri, Belediye Tiyatrosunu, “Dali Tiyatrosu ve Müzesi” olarak restore etmeye karar verdi. Burası, Dali’nin birinci standına mesken sahipliği yapan salonu barındırıyordu ve iç savaşın ziyan verdiği yapılardan biriydi. Müzenin inşaatı ve dekorasyonu, 1974’e kadar sürdü. Kolu, tüm işlerle şahsen ilgileniyordu. Burayı öylesine benimsemişti ki, 1980’lerin ortasına kadar da küçük dokunuşlarına devam etti. Burası, onun sonsuzluk yapıtı olabilirdi. Zira müzeye girdiğinizde bir Kısmı tablosu içinde gezindiği hissinden alamıyordu insan kendini.

Dali, 1965’te, çarmıha gerilmiş İsa tablosunu New York’ta bulunan Rikers Island Hapishanesi’ne bağışladı. Bu tablo, hapishanenin yemekhanesinde asılmıştı. Lakin 1981’de, lobiye taşınacak ve 2003’te de kimliği belgisiz bireyler tarafından çalınacaktı.

Bilim ile ilişkisi

Dali, her ne kadar sürrealist bir ressam olsa da, bunun yanında fotoğraf, heykeltıraş, sinema üzere birçok alanla da ilgilenmişti. Fakat yeniden de fotoğrafla de bağdaştırdığı en özel uğraşı bilimdi. Bilhassa 1945’teki Hiroşima patlamasında duyduğu harikulade heyecandan sonra, emindi. Kolu, fotoğrafta katiyetle bilimi buluşturmalıydı. Lakin 1950’lerde atom bombasını çoktan unutmuş, pür dikkat Alman Fizikçi Werner Heisenberg’in anlattığı “tanecikler”i dinliyordu. Nihayet 1953’te, Nature Mecmuası 171. sayısında, Watson ve Crick’in DNA yapısını açıkladıkları o ünlü makaleyi yayımladı. Kolu, yalnızca okuduklarından etkilenmemiş, Crick’in karısı Odile’in çizdiği çift sarmal yapıyı gördüğünde adeta büyülenmişti. Birinci hissini ve kanısını şu cümlelerle lisana getirdi: “İşte! Rab’ın var olduğunun en değerli ispatı. DNA, Yakub’un genetik meleklerden oluşturduğu bir merdiven ve beşerle İlah ortasındaki tek bağlantı”.

Bundan sonra DNA, Dali’nin ayrılmaz bir kesimiydi. Önündeki 23 yıl boyunca gündelik hayatından sanatına kadar her yerde konumlandırmıştı onu. Çift sarmalın, hayatın temel hali olduğuna inanıyordu. 10’a yakın tablosunda da bu biçimi kullanacaktı…

DNA sarmalı kullanımı

“Tanrı’ya inanıyorum, lakin inançlı değilim. Matematik ve bilim, bana Allah’ın olması gerektiğini anlatıyor, fakat inanmıyorum” diyordu Kolu.

25 Eylül 1962’de gerçekleşen Barselona sel felaketinde ölen ya da kaybolan bine yakın kişinin anısına 3*3,5 metre boyutlarında bir tablo yaptı. Ona, “Galacidalacidezoksiribonükleikasid” adını vermişti. Söylem etmesi hayli güçtü ve elbette bir şifre içeriyordu. Tablo, 2002’de, Florida, St. Petersburg’de, denizin kenarında bulunan Kolu Müzesi’ne konduğunda, tablonun yanındaki notta ismi de deşifre edilecekti.

Bu isim, “Gala”, “cid”, “ala” ve “deoksiribonükleidasid” olarak ayrılmıştı. Gala, Dali’nin sonsuz aşkını simgeliyordu. Son sözcük de DNA molekülünün açık ismiydi. Bunları varsayım etmek güç değildi. Fakat başka sözcüklere bakıldığında, “El Cid”, 11. yüzyılda Berberilere karşı savaşmış olan İspanyolların ulusal kahramanı “Rodrigo Diaz de Vivar”ın halk ortasındaki ismiydi. “Ala” ise, Allah’ın kısaltılmış hali…

Evet, Kolu, tablosunda bilim ve dinin karmaşık alakasına dikkat çekiyordu. Aslında iki olgunun da birbirine paralel olduğunu ve simetrik temellere dayandığını vurgulamayı amaçlıyordu. Tabloda, 5 açık ve 1 zımnî manzaradan oluşan fotoğrafın birkaç yerinde DNA çift sarmalına rastlanıyordu ve hayatı simgeliyordu.

Dali, bu şekil mevzularda elbette öteki eserler de verdi. Lakin bir yandan da DNA sarmalının, daima karısı Gala ile olan bağlantısı ile benzediğini düşündü. “Tıpkı Gala ve benim üzere birbirine tam uyan bu iki yarı, hiç şaşmadan bir açılıp bir kapanıyor. Hayat, deoksiribonükleik asidin mutlak kuralına dayanıyor, kalıtıma o karar veriyor” diyordu…

Dali, 1980’lerden itibaren Matematik’e de özel bir ilgi duydu. Matematiksel semboller de tablalarındaki yerini almıştı; ömür ideolojisini artık de Matematik ile tabir etmek istiyordu. Fakat DNA’dan asla vazgeçmedi…

Dali’nin sıra dışı yönleri

Dali, hayatının her anında sıra dışı bir adamdı. Uykuya dalış biçimi bile buna dahildi. Kısmı, ne vakit başladığını hatırlamadığı vakitten beri evvel eline bir gümüş kaşık alıyor, sonra da kolunu aşağı sarkıtıyor ve o denli uyuyordu. Bunu yapmadan evvel de karşısında duran boş tuale saatlerce bakıyordu. Ne zamanki kaşık elinden düşerse ses onu uyandırıyordu. İşte o an, en yaratıcı hissettiği vakit dilimiydi…

Bir başka eksantrik özellik olarak da hesap ödeme hali sayılabilirdi. Kısmı, bir restoranda yemek yedikten sonra hesabı çek sayfasının gerisine yaptığı çizimle ödüyordu. Evet, çekin ön yüzünde ödemesi gereken sayı, hatta tahminen fazlası bile yazıyordu. Bir de büyük arkadaş kümelerini yemeğe davet etmeye bayılırdı. Gerisinde fotoğraf olan bu çekler bozdurulamazdı; lakin öte yandan da Kısmı imzalı bir çizim aslında kıymet biçilemezdi. Gerçi bunu çok ünlü öbür sanatkarların da yaptığını duymuşsunuzdur. Lakin bu efsanenin çıkış noktası Dali’ydi…

Dali, tıpkı mantıktan yola çıkıyor olacak ki, sekreterlerinin de maaşını para yerine imzasını taşıyan tablolarla ödüyordu. Vakit içinde pahalanan bu tablolar ile bu beşerler varlıklı oldular…

Bir başka değişik mevzu da, ki sanırım en ilginci, bir seferinde Kısmı, beyaz bir Rolls Royce Phantom II marka arabayı 500 kilogram karnabahar ile doldurdu. Aralık 1955’ti. Kısmı, arabayı İspanya’dan Paris’e bu biçimde sürdü. 2000 kişilik bir kitleye konuştuğu sırada da, “Her şey karnabaharda bitiyor” demişti. Nihayet bu karnabahar konusuna bir röportajında açıklık getirdi. Kısmı, karnabahara, logaritmik eğrisi olduğu için ilgi duyuyordu ve ilgi çeksin istiyordu.

Ayrıca söylenmeden geçilmeyecek bir öbür farklı yanı da, herkes kedi köpek beslerken, Dali’nin evcil hayvanı bir karıncayiyendi…

Dali’nin ikinci büyük yıkımı

10 Haziran 1982’de, Kolu, sonsuz aşkı Gala’yı, sonsuzluğa uğurladı. Gökyüzünden yedi defa yere çarpmış örsler artık kulaklarında çınlıyordu. Gala, onun yalnızca aşkı değil, her şeyi olmuştu; menajeriydi, modeliydi, ilham perisiydi…

Bu, Dali’nin hayatında annesinden sonra yaşadığı ikinci büyük yıkımdı. Yaşama karşı olan tüm isteği, kanından çekilmiş üzere hissediyordu. Gala’nın öldüğü ve gömüldüğü Pubol Kalesi’ne yerleşti. Adeta inzivaya çekilmişti. Temmuz ayında, İspanya hükümdarı Juan Carlos, Dali’yi, Pubol Markisi ilan etti. Kısmı de, hükümdarın jestine, “Avrupa’nın Başı” ismini verdiği çizimini armağan ederek karşılık verdi.

1983’te “Serçenin Kuyruğu” ismini verdiği tablosunu yaptığında, Kısmı, bu kalede yaptığı son yapıtını verdiğinden habersizdi. Ağustos 1984’te kalede bilinmeyen bir sebepten çıkan yangında, Kısmı, bacağından yaralandı. Bu olay üzerine, Figueres’e döndü ve ismine restore edilen, kendisinin de onarımında bulunduğu “Salvador Kolu Tiyatro ve Müzesi”nde yaşamaya başladı.

Salvador Kolu öldü

Dali, şu hayatta fotoğraf dışında kuşkusuz en çok bilimle ilgilenmişti. 81 yaşında, bu ilgisini doğduğu Figueres’te düzenlediği “Doğada Rastlantı” ismini verdiği bir kongreyle taçlandırdı. Fakat yerinden kalkamayacak kadar hasta olduğundan Kısmı, kapalı devre televizyon kameralarının imgelerinden izleyebildi. Konuşmacıların çabucak hepsi Nobel Ödüllüydü. Dinleyiciler ortasında da bilim dünyasının kıymetli isimleri ile birlikte, ünlü sanatkarlar ve filozoflar vardı.

Bu kongreden 3 yıl sonra 23 Ocak 1989’da, kalp yetmezliğinden hayata veda ettiğinde, başucunda iki Fizikçi ve bir Matematikçinin kitapları vardı: Stephen Hawking, Erwin Schrödinger ve Matila Ghyka.

Dali, bu kere yere düşen kaşığın sesini duymamıştı. Bu onun birinci deliksiz uykusu olacaktı. Figuereste’ki kendi ismini taşıyan müzenin mahzenine gömüldü ve sonsuz uykusuna bırakıldı…

Her insan kendi içinde sıra dışı birçok özelliğe sahip ve özel elbette. Kısmı, yalnızca bunu dünyaya gösteriyordu. Gerisinde bıraktığı 1500’den fazla fotoğraf ve daha birçok sanat yapıtı ile sıra dışı bir hayat sürdüğü bu dünyadan, sade bir formda gitmişti. Her adımını şahsına münhasır atan, Gala’dan sonra bir de karnabahar ve karıncayiyen sevgisiyle dolup taşmış bir Salvador Kolu geçti bu dünyadan…

İyi ki…

Damla Karakuş

[email protected]

Not: Biyografisini okumak istediğiniz şahısları lütfen bizimle paylaşın.

Instagram: biyografivekitap