Abidin Dino kimdir
Ömrü boyunca öfke, sevgi, hüzün her bir hissin fotoğrafını yapan, memnunluğu da resmetmeyi deneyen ressam, karikatürist, muharrir ve sinema direktörü Abidin Dino’nun hayat hikayesidir…
Abidin Dino, çok istikametli bir kültür adamıydı. Elleri yetenek yüklüydü. Fırçaya, kaleme her dokunuşu başka bir sanattı. Hayatının merkezine çocukluğundan bu yana sanatı almış, kalbinde bıraktığı boşluğu da tek ve ölümsüz aşkı Güzin ile doldurmuştu. Memleket hasretini, aşk ve sanatla yoğurmuştu. Her ne kadar dışarıdan pek çok etken olsa da, hayatı onun seçimiydi ve bence memnun da öldü. Kalbini sonsuz sunduğu bayanla birbirlerini çok memnun etmişti.
Dünyaya geliş sebebini de, her kalbe nasip olmayan gerçek aşkı da vaktinden çok evvel bulmuş, bu talihini sıkı sıkı avuçlarında kavramış, hiçbir yorgunluk anında da vazgeçmemişti.
İyi ki…
Çocukluğu
Abidin, 23 Mart 1913’te, İstanbul’da Saffet Gaziturhan ve Rasih Dino çiftinin beşinci ve son çocukları olarak dünyaya geldi; Ali, Arif, Ahmet ve Leyla’dan sonra. Dedesi Abidin Paşa, onun dünyaya gelişinden 30 yıl öncesinde Adana Valisi’ydi. Babası Rasih Beyefendi, Divan-ı Muhasebat Müdürü idi. Annesi Saffet Hanım ise, bilhassa edebiyat ve müzik ile alakalıydı. Ailenin Türkiye’de süren hayatı, hayatın getirdiği mecburiyetlerle yurt dışına mecburî göçle bilinmeyen bir müddetliğine sonlandı.
Aile, İsviçre’de Cenevre’ye yerleştiğinde Abidin şimdi 6 aylıktı. Hayatının büyük bir kısmını da burada geçirecekti. Evet, şu an pek çok şeyin farkında olamayacak kadar küçüktü. Fakat bir şeylerin ayırdına varmaya, hayatı öğrenmeye başladığında galiba birinci evvela renkleri öğrenmiş olacak ki, çocukluk hafızasında en çok Cenevre’nin pastel renkleri yer edecekti. İşte bu izden yola çıkıp yıllar sonra çocukluğundan bahsederken sarf edeceği cümleler ortasında şunlar da vardı:
“İsviçre’nin kışı öbür, yazı öteki hoş. Kışın bembeyaz, gıcır gıcır bir kar dünyayı kaplamış; yazın her tarafta alabildiğine yemyeşil otlar, rengârenk çiçekler fışkırır, Leman Gölü ise yaz kış mavi ile yeşil arası”.
Bu ortada Dino ailesinin göçünden bir yıl sonra da I. Dünya Savaşı patlak verdi. Savaş, Abidin’in bebek yaşlarını gölge bırakacak kadar yakalamıştı. Yıllar yıllar sonra hayatını anlattığı “Kısa Hayat Öyküm”de düşen bu gölgeyi işte şu cümleler çıkarıyordu gün yüzüne:
“Hepsi uygun, hepsi hoş de, bu parlak imajın ardında bir felaketin var olduğunu sezinlemekte gecikmiyorum. Biraz karışık da olsa, durumu az buçuk anlıyor olmalıyım. İsviçre, daha doğrusu Cenevre, vahim bir fırtınanın ortasında bir sal, bir sığınak. Çepeçevre ölesiye bir dünya savaşı sürüyor. Oluk oluk kanların aktığı bu Birinci Dünya boğazlaşmasında, Türkiye, Almanya’dan yana ve felaketten felakete sürükleniyor. Büyük salonda, küçük salonda, kütüphanede, yemek odasında daima o felaketten konuşuluyor alçak kademeli seslerle”.
İsviçre’de 6 yıl yaşadılar ve Paris’e geçtiler. Lakin Cumhuriyet ilan edildikten 2 yıl sonra dönebildiler ülkelerine.
Eğitim hayatı
1925’te İstanbul’a yerleştiler. Doğduğu, fakat lezzetini bilmediği topraklara nihayet dönmüştü Abidin. Robert Koleji’nde eğitim almaya başladı. Zati görüp görebileceği tek okul da burası olacaktı. Evvel babası Rasih Beyefendisi, akabinde da çok geçmeden annesi Saffet Hanım’ı yitiren Abidin’in sanata olan düşkünlüğü günden güne arttı ve bir gün yaşına, uzunluğuna bakmadan o radikal kararı verdi: Okulu bırakacak ve fotoğraf yapacaktı. Diğer hiçbir şeye ilgi duymadığına karar verecek kadar uyanıktı. Bilhassa şair ağabeyi Arif Dino’nun da takviyesinden aldığı güçle koyuldu yola…
Abisinin de takviyesiyle fotoğraf, karikatür ve yazı alanında kendini geliştirmeye başladı. Minyatür ve çizgi sanatının yeri bir oburdu. Kütüphane kütüphane dolaşıp gereksinimi olan ne kadar şey varsa öğrenmenin peşine düştü; binlerce minyatür inceledi, her bir satıra aşkla dokundu.
(Sağda Fikret Mualla ile)
Profesyonelliğe yanlışsız birinci adımlar
Abidin’in ışığı kendinden başlayarak dünyayı aydınlatmaya yetebilirdi kuşkusuz. 1931’de, 18’inde gencecik bir delikanlıyken Fikret Adil idaresindeki Artist Dergisi’nde ilkyazı ve fotoğrafları yayımlanan Abidin, tekrar birebir yıl Nazım Hikmet’in “Sesini Kaybeden Şehir” ve 1932’de de, “Bir Meyyit Evi” kitaplarının kapak fotoğraflarını çizdi. Bunlar, Abidin’in resimlediği kitaplardı. Gencecikti ve etrafı onu artık bir ressam olarak görüyordu. Palavra değildi, kendisi de bu türlü hissediyordu.
Bu sırada Nazım ile de ömürlük dostlukları başladı. Onunla tanışmalarını yıllar sonra şöyle anlatacaktı: “Nâzım’ı tanıdığımda ben çiçeği burnunda bir karikatürist olarak çalışıyorum bir gazetede. Nâzım ise tıpkı gazetede düzeltmen olarak çalışıyordu. İkimiz de hayatımızı kazanmak için bu işleri yapıyorduk. Nâzım, Moskova’da fütürist ve konstrüktivist ressamların yapıtlarını görmüştü. Benim çizdiklerimi farklı bulduğunu söylüyordu”.
Ayrıca bu yıllardaki çizimleri hakkında da şu cümleleri saf edecekti:
“1930’lu yıllarda esrar tekkeleri hala açıktı. Bunlara gerçekten tekke denirdi, dinî hiçbir yanı olmadığı halde. Tahminen sadece bir ritüelleri olduğu için. O tekkelere gidiyorum ya esrar çekmekten çok o dünyayı tanımak, o insanları çizmek için. O sırada yüzlerce desen çizdim”.
Kimileri birinci periyot fotoğraflarını sürrealist olarak değerlendirse de, kendisi çok yorum içeren, biçimde abartılı, soyutla somut ortası olarak tanımlıyordu. Bir yandan sanatını icra ederken, bir yandan da onu geliştirme ve yayma uğraşına düşmüştü. Bu gaye etrafında toplanan, içlerinde Elif Naci, Nurullah Berk, Zeki Faik İzler, Cemal Tollu ve Zühtü Müridoğlu’nun bulunduğu kümenin 1933’te kurduğu “D Grubu” adlı sanat kümesinin kurucularından biri de Abidin Dino idi. Kümenin isminin Latin alfabesindeki dördüncü harfin olması, Nurullah Berk’in teklifiydi. Onlar, niyet yanı ağır basan fotoğraflar yapmak, Batı’nın çağdaş akımlarıyla kıyaslanacak yenilikler getirmek istiyorlardı. Böylelikle Türkiye’nin birinci avant-garde fotoğraf kümesi olmuşlardı. Abidin Dino’nun bu birinci periyot fotoğrafları, D Grubu’nun standında yer aldı.
Atatürk’ten tam not aldı
Abidin, 20’li yaşlarının başındaydı ki, Babıali’de tüm dikkatleri üzerine çekmişti. Özellikle “Halkın Dostu” gazetesi için yaptığı röportaj büyük ilgi gördü. Atatürk’le yaptığı röportajda, Abidin’in çizgileri, Ata’nın gözünden kaçmamıştı. Hatta tarihe şöyle bir anıları düştü.
Abidin Dino, Atatürk’ü resmediyordu ki, Atatürk onu fark etti ve yanına çağırdı. Resmi şöyle bir inceledi; çok beğenmişti. “Yalnız önümde kadehle olmaz, o kadehi sil” dedi. Abidin de, kadehi silmek için, resmi imzalamasını rica etti. Atatürk, bu isteği tatlı bir gülümseme ile karşıladı ve karşısında duran gen yeteneği kırmadı; resmi imzalamıştı. Abidin, fotoğraftaki kadehi sildi. Sonra da Atatürk’ün kendisine ısmarladığı bir içkiyi karşılıklı içtiler.
Bu onların tek müsabakası olmayacaktı. İkinci sefer Atatürk ile karşılaştığında Park Otel’delerdi ve yanında Bedri Rahmi Eyüboğlu da vardı. Atatürk, onu unutmamıştı. Yanlarından geçerken “Merhaba Ressam” diye selamladı ve ona bir içki yolladı…
Bir defa daha karşılaşacaklardı ve Abidin, üzerindeki gölgeden bu kere haberdar olmayacaktı bile…
Sinema eğitimi aldı
1933, en verimli yıllardan biri olmuştu onun için. O yıl, Sovyetler Birliği’nin ünlü direktörlerinden Sergey Yutkeviç, Cumhuriyet’in 10. Yılı sebebiyle “Türkiye’nin Kalbi Ankara” belgeselinin çekimleri için Türkiye’ye gelmişti. Abidin ile Yutkeviç’in yolları D Grubu’nun standında kesişti. Gezdiği stantta Yutkeviç’i bilhassa etkileyen fotoğraflar, Abidin Dino imzası taşıyordu. Bu gencin bilhassa sinemaya yönelmesi gerektiğini düşünmüştü. Yutkeviç, ülkesine döndükten kısa bir müddet sonra, Abidin, “Lenfilm Sinema Stüdyoları”ndan bir davet aldı. Bu noktada Abidin’in kulağına su kaçıran isim özeldi. Abidin, Atatürk’ün teklif ve yüreklendirmesiyle kendisini Odessa’ya giden bir Sovyet gemisi güvertesinde, sonsuzluğu izlerken buldu. Abidin, 1934’te, sinema tahsili görmek üzere Sovyetler Birliği yolcusuydu; 3 yıl sürdü.
Burası değişik bir dünyaydı. Abidin, Leningrad’da geçirdiği 3 yıl içinde, Yutkeviç ve Eisenstein’den makyaj, reji, senaryo, dekor derken sinemaya dair her bilgiyi, tüm incelikleriyle öğrenecek kadar şanslıydı. Ayrıyeten Yutkeviç’in yönettiği “Madenciler” sinemasında çalışarak da öğrendiklerini test etme fırsatı bulmuştu.
Geçen 3 yılda Jean Lods, Pudovkin, Meyerhold, Isaak Babel, Ayzenstayn üzere birçok sanatçı ile tanışma ve çalışma fırsatı buldu. Sol fikirlerle de burada tanıştı. Burası onun yalnızca sanatsal istikametini beslemekle kalmamış, politik fikirler de aşılamıştı.
Aslında burayı da, işini de, öğrendiklerini de sevmişti. Sanatın görsel yanı onu hayli cezbediyordu. Lakin çocuk yaşları üzerine düşen savaşın ikincisi de bu yaşına gölge bırakmıştı. 1937’de, Sovyetler Birliği, bünyesindeki bütün yabancı öğrencileri II. Dünya Savaşı nedeniyle ülkelerine gönderme kararı aldı. Abidin de Leningrad’dan ayrılmak zorunda kaldı.
Sanat Paris’te
Abidin, Sovyetler’den mecburî dönüşünün akabinde birkaç aylığına Paris’e geçti; sanatın kalbi Paris’e. Devrin sanatkarları, muharrirleri, bilim insanları… Picasso, Gertrude Stein, Cocteau, Tzara üzere birçok özel isimle tanıştı, arkadaşlık kurdu. Sinema çekimlerinde ressam ve dekoratör olarak çalıştı.
Özellikle Sovyetler’de geliştirdiği politik görüşten de sonra, Abidin Dino, kendisini sosyalist ve antifaşist olarak tanımlıyordu. Bu devirde İspanya İç Savaşı’na katılmak için gönüllüler listesine ismini da yazdırdı. Lakin savaş bitince İspanya’ya gidemedi.
(Yaşar Kemal ile)
Abidin Dino yurda döndü
Abidin, 1938 sonunda İstanbul’a döndü. Artık sanat ortamıyla daha yakın bağları vardı ve aldığı eğitim ile kendine itimadı daha da artmıştı. “Ses, Yeni Ses, Servet-i Fünun, Yeni Edebiyat, Yeni Adam” gibi birçok mecmuada yazıları, fotoğrafları ve karikatürleri yayımlanmaya başladı.
Dönüşü mükemmel olmuştu. Toplumcu gerçekçi sanat anlayışını savunuyor, yer yer uyarıcı ve yönlendirici eleştirel yazılarıyla dikkat çekiyordu. Polemiklere girdiği dahi oluyor; faşizme ve ırkçılığa karşı duruyordu.
1939 Eylül’ünde Ses Dergisi’ne yazdıklarından birinde şu cümleler geçiyordu:
“Köyden köye ağızdan ağza yayılan müziklerin yekûnu, başımda bir katedral kadar, dört minareli bir cami kadar yer tutuyor. Tıpkı ortaçağ katedrallerini yapanlar üzere, meçhul kalan bu yaratıcıların kimilerini tanıdım. Türkiye’nin rastgele bir ovasında, rastgele karşılaştığım bir köyünde işittiğim müzikler, sanatın nerede saklandığını bana ifşa etti.”
Özellikle yeteneği ile dikkat çekerek, sanatında sağlam adımlarla ilerliyordu. Fakat bu yükselen yanı başına keder olacaktı. 1939’da, Avni Arbaş, Selim Turan ve birkaç ressam arkadaşı ile imecenin hükümran olduğu Liman Grubu’nu kurdular. Balıkçıları, liman personellerini, hayatını denizden zorluklarla kazanmaya çalışanları çizmeyi amaçlıyorlardı. 6 aylık bir çalışmanın sonunda açtıkları stant ile büyük ses getirdiler.
Politik açıdan da epeyce ilgi çeker olmuştu. Bir de üzerine bu stant, Çorum’a sürülmesine sebep olmuştu…
(Yaşar Kemal ile)
Abidin Dino sürgünde
Çorum’a gelmiş olmak elbette onda hiçbir şey eksiltemezdi. Burada da köy temalı fotoğraflar yapmaya başladı. Gittiği toprağın rahmetinden sebeplenmeyi biliyordu. Fakat yeni bir sürgün an sıkıntısıydı, ki bu sürgün Türkiye’nin yeni bir bedeli, Yaşar Kemal’i tanımasına vesile olacaktı. Makus olarak nitelendirilen olayların altından bu türlü hoşluklar çıkabiliyor, en ücra kaldırımlarda papatyalar açabiliyordu.
Velhasıl, Abidin burada “Kel” ismini verdiği bir piyes yazmış ve bu defa de Adana’ya, Yaşar Kemal’in topraklarına gönderilmişti işte. Bu defa, bedelini güneşten kazanmış, pamuk tarlalarında hayatını kazanan Çukurova insanını gözlemledi. Tablolarından tüm gerçekliğiyle Çukurova yansıyordu. Ayrıyeten heykelle ilgilenmeye de başlamıştı. Burada yaptığı fotoğraflar için yıllar sonra şöyle diyecek, sürgünün işe yaradığını gösterecekti:
“Sanki resmettikçe görüyordum içinde yaşadığım Anadolu beşerinin gerçeğini. Bu fotoğraflarda köylü birinci kere folklorik köylü değildi. Gördüğüm fakir, hasta, sıtmalı köylüleri çiziyordum”.
Picasso’dan etkilendi
Abidin, bilhassa çizgi ve desenleri ön plana taşıdığı fotoğraflarında emekçi ve köylüyü kendine has bir üslupla değerlendiriyordu. Bu noktaya, itiraf ettiği Picasso tesirinden gelmişti. Başta onun tesirinde bebek adımlarını atmış, sonra da kendine has hali yakalamıştı.
Birçok mecmuada yayımlanan çizgi ve yazılarıyla, halktan yana duran, gerçekçi bir sanat görüşünü benimsiyordu. 18 Kasım 1938’de, “S.E.S”(Sanat.Edebiyat.Sosyoloji) mecmuasının çıkmasına büyük katkısı olmuştu. Kapandıktan sonra daha pek çok mecmuanın çıkışına da ön ayak olacaktı. Vakitle Türkiye Komünist Partisi’nin kıymetli üyelerinden birisi de olacaktı…
(Güzin Dino ile)
Abidin Dino evlendi
Abidin, 1943’te, Dilbilimci, müellif ve mütercim Güzin Dikel ile evlendi. Güzin, onun birinci ve tek aşkı oldu; her şeyiydi. 50 yıl süren evlilikleri boyunca memnunluğu kalplerinde hissederek yaşadılar. O denli ki, 2013’te verdiği röportajda Güzin Hanım da memnunluk konusuna bilhassa değinmiş, “Çok memnun olduk biz, memnun yaşadık” demişti.
Verdiği bir röportajında memnunluk kelam konusu olduğunda Abidin Dino da şöyle diyordu çok öncesinde: Bir ömür uzunluğu Güzin’le yaşamak mutluluğun eşiğinde yaşamak demek. Güzin olmasaydı, çoktan yok olmuştum”.
Şükürler olsun, gerçek aşkı tatmadan ölmeyeceklerdi…
Ülkesinden uzakta
Yazdıkları, fotoğrafları, siyasi görüşleri ve ele avuca sığmaz halleriyle Abidin, hayatının en güç seçimlerinden birini yapmak için yol ayrımında, köşe başında duruyordu. Ülkesinden ayrılmaya karar vermişti. Bu gidişin 20 yıllık bir uzaklık olacağından habersiz, 1951’de, çok yakın bir vakitte geri dönmek üzere ülkesinden ayrıldı. Kuşkusuz artık o bebekken ailesinin gitmek zorunda kalışlarını daha yeterli hissediyordu. Abidin de yüreğinin savaşından uzaklaşıyordu.
Önce 9 ay Roma’da kaldı. Sonra da Paris’e geçti. Burada eski dostları Picasso ve Tzara ile buluştu. Picasso’nun teklifiyle paylaştıkları atölyede fotoğraf ve seramik yapmaya başladılar. Sanattan kopmadığı için şanslı hissediyordu; hatta memnundu da. Lakin bir söyleşisinde kurduğu şu cümle, kalbinde kocaman bir boşluk olduğunu gösteriyordu: “Burada, Fransa’da yaşadığımı söyleyemem. Burada, Türkiye’yi yaşıyoruz”.
Evet, çoğul konuşuyordu. Zira burada vatan hasreti çekme konusunda yalnız değildi. Ömürlük aşkı Güzin aslında hislerini paylaşıyordu. Ancak Nazım Hikmet de vardı. Vakit zaman Vera Tulyakova’nın da eşlik ettiği mesken ziyaretlerinde Nazım’la sohbetleri, daima memleket hasreti üzerineydi.
Sen mutluluğun fotoğrafını yapabilir misin Abidin
1960’larda, Nazım, sevdiği Vera’ya en hoş şiirler ortasında sayılan “Saman Sarısı” şiirini yazmış, Abidin Dino ve yeteneğini de eklemişti dizelere. “Seher vakti habersizce girdi gara ekspres” diye başladığı şiirinde, diyar diyar aşkla gezen Nazım, Abidin’e de soruyordu:
“Sen mutluluğun fotoğrafını yapabilir misin Abidin?” ve ekliyordu da:
“İşin kolayına kaçmadan ama”.
Aralarındaki bu nüktedan haller, insanın yıllar sonra bile içine dokunuyor doğrusu. Abidin, bu afilli şiire mutluluğun, tahminen de tezata düşüp mutsuzluğun fırçasındaki karşılığını da verebilirdi elbette; fakat onun eli kalemine gitti ve şiirle verdi karşılığını:
“…
Bağrımıza bassaydık seni,
Yapardım mutluluğun resmini
…”
Bu şiirleşmeden sonra Abidin Dino’ya her röportajında sorulur oldu: Mutluluğun fotoğrafını yapmış mıydı, ya da yapacak mıydı? Birinde bu sorula yanıtı şöyleydi:
“Mutluluğun değil; ancak sevincin fotoğrafını vakit zaman yaptım. Memnunluk süreklilik gerektiren bir şey. Fotoğraf tarihinde pek de yapabilen olmadı. Endişenin, berbatlığın, sefaletin, mutsuzluğun yapıldı da, mutluluğun hayır. Büyük sevinçler yaşadım. Evet, tekrar tekrar yaşadım. Bir ömür uzunluğu Güzin’le yaşamak mutluluğun eşiğinde yaşamak demek. Güzin olmasaydı, çoktan yok olmuştum”.
(Güzin Dino ile)
Paris’te neler yaptı
İşin duygusal yanı bir yana, elbette burada sanat alanında pek çok çalışmada bulundu. 1954’ten itibaren 8 yıl boyunca Paris’in “Mayıs Salonu” stantlarında bulundu. Ayrıyeten Paris’le sonlu kalmadı ve Amerika, Fransa, Cezayir üzere diğer ülkelerde de stantlarını açtı.
1979’da seçildiği Fransa Plastik Sanatlar Birliği Onur Başkanlığı, New York Dünya Sanat Standı Danışmanlığı üzere geniş çaplı ve kıymetli vazifelerde yer aldı.
“Atom Kokusu”, “Savaş ve Barış”, “Dört Kent”, “Dağ-Deniz” üzere birçok yapıtı ile müze, galeri ve koleksiyonlardaydı. 1968’de Paris sokaklarında yaşanan olaylarda aktiflikleri resmetti. Türkiye’de birinci ferdî standını 1969’da açtığında, bu çalışmaların bir kısmını de sergiledi.
Ödülleri
Elbette renkli yeteneğiyle ortaya çıkardığı yapıtları mükafata bedeldi. 1989’da Fransız Kültür Başkanlığı’nın “Sanat ve Edebiyat Altın Şövalye Nişanı”na layık görüldü.
1966’da yönettiği Dünya Futbol Kupası konulu “Gol” belgeseli ile İngiliz Sinema ve Televizyon Sanatları Akademisi’nin direktör Robert Joseph Flahert anısına verdiği “Belgesel Sinema Ödülü”nü aldı.
Ve ömürlük mükafatı ise, Avni Arbaş, Selim Turan, Hakkı Anlı, Nejat İhtilal, Mübin Orhon, Albert Bitran, Fikret Mualla, Hakkı Anlı üzere özel birçok isimle beraber “Paris Türk Ekolü Pentür Sanatçıları” ortasında onun da ismi altın harflerle yazıyordu.
1993’te de el motifinden oluşan heykeli, Maçka’ya konumlandırıldı. Ayrıyeten tıpkı yıl “Acıyı Çizmek” ve “Biçimden Öte” kitapları yayınlandı…
Abidin Dino öldü
Abidin’in kısa vadeli planladığı ayrılık 20 yıl sürmüştü. Türkiye’deki birinci ferdî standını 1969’da açmıştı, evet; lakin ülkeye gelmek için daha 10 yılı vardı. 1979’da, Fransız Plastik Sanatlar Birliği’nin Onursal Lideri seçildiği yıl, devrin Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk tarafından İstanbul’a davet edildi.
Bundan yıllar sonra 1990’da, troid kanseri teşhisi kondu. Buralara sistemli bir formda gelmişti aslında. Yakasını bırakmayan sıhhat sorunları önemli bir biçimde birinci kere Sovyetler Birliği dönüşünde ciğerlerinde baş gösterdi. Paris dönüşünde de askerlik yapamayacağını bildiren bir raporu vardı. Lakin tekrar de askere alınmıştı. Askerlik şartları zorluydu; burada da ciğerlerindeki verem mikrobu böbreklerini etkiledi. Birinci böbrek ameliyatını o vakit oldu. Fakat bu kere de ameliyat yarası kapanmamış, uzun yıllar bunun acısını çekmişti. 1966’da ikinci ameliyatını oldu ve bu sefer böbreklerinden biri alındı. Ameliyatının akabinde 3-4 ayı da sanatoryumda geçirdikten sonra veremden kurtulmuştu. Alışılmış bünyesi artık epey hassaslaşmıştı. Gezindiği birçok sorundan sonra da kanser de karar kılmıştı.
Bu kanser onun 3 yıl daha yaşamasına müsaade verecekti. 7 Aralık 1993’te, Paris’te hayata gözlerini kapadı. Cansız vücudu, hasretini uzun mühlet çektiği ülke topraklarına, İstanbul’a getirildi ve Aşiyan’daki aile mezarlığına defnedildi. İşte Maçka’daki el motiflerinden heykeli de o vakit dikilmişti. Sonra da Kadıköy’e bir heykeli dikildi.
(Güzin Dino ile)
Kuşkusuz hepimiz yaşayacağımız hayatı, o hayatı kiminle yaşayacağımıza kendimiz karar veriyoruz. Abidin Dino da, sanatla dolu, aşkı es geçmediği bir ömürden yana kullanmış tek bahtını. Söylenecek pek çok şey olsa da ben bu yazıyı Abidin Dino’nun, 1967’de sıhhat sorunlarından sebep ömürlük aşkı Güzin’e yazdığı birkaç cümle ile bitirmek istiyorum:
“Sevgilim,
Penceremden, otelinden çıkıp koskoca valizini taşımanı seyrettim. Çabuk dön! Sevmenin de iniş çıkışları var. Sabah tabipler komşu binada göğsüme baktılar, yeterliyim. Babacan bir tabip yeşil ışık yaktı ameliyata, yeniden de tahlillerin sonucunu beklemeliymişiz… Kaç gün? Bilmiyorum. Saat 2’de Londra ile konuştum. Monica konutta idi, Octavio gidememiş. Ne iğne ne hap, ilaçların ilacı sensin. Sanırım en kıymetlisi, damla damla sevgili gözlerin. İyileşeceksem onlar güzelleştirecek.
Abidin
(3 Şubat 1967, Montpellier)”
İyi ki…
Damla Karakuş
[email protected]
Not: Biyografisini okumak istediğiniz şahısları lütfen bizimle paylaşın.
Instagram: biyografivekitap
