Aytaç Arman kimdir
Parçalanmış ailelerin saf ve pak yüzlü oğlu rolü ile izlediğimiz, çok ödüllü sinemaların mükafatsız oyuncusu, sinemanın beyefendisi Aytaç Arman’ın hayat hikayesidir…
Yeşilçam Dönemi’nin oyuncuları bir bir eksiliyor hayatımızdan. Üzülüyoruz, evet; fakat bir yandan da içimizde onları hala eski sinemalarda görüyor olmanın buruk sevinci var. İsmine düzenlenen cenaze merasiminde, ne çok seveni daima birebir hoş şeyi söylemiş onun için: “Güzel yaşadı!”
Sevgili Aytaç Arman,
Güzel yaşamayı bildiğin ve gülümsediğin, endişelendiğin, sardığın, sarmalandığın için en az senin kadar memnunum. Mesleğin ismine tüm telaşların de gitti seninle, biliyorum. Fakat geride pek çok ödüllü sinemanın kaldı ve sen, bunun bir parçasıydın.
Ruhun şad olsun!
Çocukluğu ve eğitim hayatı
Aytaç, 22 Haziran 1949’da, Adana’da dünyaya geldiğinde ailesi, ona Arapça kökenli “Veys El İnce” adını verdi. Bir gün, ailesinin kendisine verdiği ismin bile değiştiği bir sanatçı olacağından habersiz büyüdü.
Ailesi köy kökenliydi ve bu ailede, kentte doğup büyüyen birinci kişiydi o. Bir çocuk olarak kazanacaklarının farkında bile değildi. Okul hayatı, Birinci İnönü İlkokulu’nda başladı. Yıllar sonra bir röportajında bu devri şöyle tanımlayacaktı: “İlkokul sonrasında teknik okullarda okudum. Yapılanmamın temelinde geometri ve matematik, giderek logaritmik, trigonometrik pahalar ve istikrarlar var”.
Sonra Adana Erkek Sanat Okulu’na, akabinde da Adana Erkek Lisesi’ne gitti. Lakin bu okula ahenk sağlayamadı. Sanat okulunun lise kısmı, “Erkek Sanat Enstitüsü”nü bitirdi.
Mezuniyetinin akabinde üniversite eğitimi için İstanbul Yıldız Teknik Üniversitesi’nde Elektrik Mühendisliği Bölümü’nü kazandı. Lakin 3. sınıfa kadar devam edebilecekti. Okulu bırakma sebebini de şöyle açıklıyordu: “Sinemaya başladığım için eğitimi bırakmış değilim. Ekonomik yetersizlikten ötürü eğitimimi sürdüremediğim için tesadüfen sinemaya başladım”.
Hayatı bir müsabaka ile değişecekti… Tekrar 21 yıllık oyunculuğunu tamamladığı 1991’de verdiği birebir röportajında kendisine yöneltilen “Çok sıcak bakıyorsunuz; gözlerinizde pırıltılar var. Çocukluğunuz sevgi ortamı içinde mi geçti?” sorusunu şöyle yanıtlayacaktı: “Ben hüzünlü bir coşku ya da coşkulu bir hüzünüm diye tanımlarım kendimi. Hayat da o denli değil mi aslında? Beşerler çoklukla hayatın ya hüznüne kaptırır sarfiyat ya coşkusuyla sürüklenir. Olur mu? O bir bileşkedir ve ikisini birden yaşamak lazım. Zira memnunluk ve mutsuzluk bir med-cezir halinde gelir ve gider”.
Nasıl Aytaç Arman oldu
Bu periyotta sinemada oyuncu ihtiyacı düzenlenen yarışlar üzerinden karşılanıyordu. Aytaç da, uzun uzunluklu, güzelliği yadsınamayacak bir gençti. Üniversite öğrencilik günleri devam ederken, 1969’da, Ekstra Ekspres Gazetesi, “Artist Yarışması” açtığını duyurmuş; arkadaşları da kendisinden habersiz bir fotoğrafını göndermişti müsabakaya.
Sadece fotoğraf göndermekle kalmamış, ona yeni bir isim de vermişlerdi: Aytaç Arman. Evvel Arman soyadını bulmuşlardı. Aytaç, Matematik dersini de, öğretmenini de çok seviyordu. Onun soyadını almanın uygun olacağını düşündüler. Bu soyada uygun düşecek bir de isim bulduklarında, fotoğrafı postalayacaklardı. Aytaç’ı seçtiler. Böylelikle bundan sonra Aytaç Arman olacaktı…
Ancak maalesef yarışta şike kelam konusuydu. Birinciler zati evvelce aşikardı. Aytaç, erkek adaylar ortasında yarıştan ikincilik aldı.
1971’de ise, bu sefer ciddiye alacağı bir müsabakaya katıldı. Ses Mecmuası, “Kapak Yıldızı Yarışması”nda, ikinci olmuştu. Birinci ise, Tarık Akan’dı. Böylelikle sinemaya, ikinci sınıf rollerle birinci adımını attı. İhsan Yüce’nin 1971 üretimi birinci sineması “Hayat Cehennemi”, Aytaç’ın da birinci sineması oldu. Tekrar tıpkı yıl tıpkı topraktan geldiğini bildiği Yılmaz Güney’in “Baba” sinemasında oğul Ali karakterine hayat verdi. Bu onun dikkat çektiği birinci sinema oldu…
21 yıllık oyunculuk hayatı dolduğunda verdiği şu röportajında bu günleri ve içinde bulunduğu anı ise, şu cümlelerle değerlendiriyordu:
“Tesadüfen başlayan bir seyahat lakin bugün taşıdığım bütün bedelleri bu seyahate borçluyum. Bu işe başladığımda, hürmetle izlediğim sinema alanını tanıdığımda bana her şey bir garip gelmişti. Kırsal kökenli olduğum ve Adana üzere bir yerden geldiğim için reaksiyonlarım sert oldu. Dayatılan hiçbir şeyi kabul edemedim ve sistemin dışına itildim. Münasebetiyle daha dikkatli olmam, kendime sahip çıkmam gerekiyordu. Sistem takviyeli olsaydım, sistem yıkıldığında, zaafa uğradığında ben de yok olacaktım. Sistem hangi devirde, nasıl sallanırsa sallansın daima var oldum. Herkese bahşedildiği üzere, bahşedilen sanatçı kimliğiyle bugünlere geldik lakin ben sanatçı değilim, ben sinema oyuncusuyum. Yapılanmamı sağlıklı sürdürüp, yıllarca süren sinema oyunculuğu geçmişime karşın şimdi yolun başındayım, kişiliğimin sanatçı boyutunu yetkinleştirebildiğim noktada kendime sanatçı diyebileceğim”.
Dönüm noktası
Oynadığı rolle dikkatler artık Aytaç’ın üzerindeydi. Baba sineması, onun üzerine parçalanmış ailelerin saf ve temiz yüzlü oğlu rolünü getirmişti ona. Bundan sonra pek çok sinemada onu bu rollerde izledik.
1972’de “Murat ile Nazlı”, “New Yorklu Kız” ve “Emekçi Kadın” sinemalarından sonra hayatının dönüm noktası sayabileceği o sinemada oynadı: “Vukuat Var”. Bu sinema mesleği için çok kıymetliydi. Zira yıldızı parlamış ve muhakkak ki hiç sönmeyecek Türkan Şoray ile oynuyordu…
İlk sineması Hayat Cehennemi, yetersiz şartlarda çekilen bir sinemaydı. Esasen rolü de çok küçüktü. Bundan sebep Aytaç’ın birinci sineması Baba olarak bilindi. Sistemin dışına itildiği için daima ikinci, üçüncü sınıf üretimlerde oynadığını düşünüyordu. O, aslında daima Yılmaz Güney ile tanıştığında kendisine verdiği öğüdü hatırlayarak yoluna devam etmişti: “Aytaç, ne bulursan oyna, aslolan kameradır. Kamerayla olan sıkıntını çöz”. Bu öğüdü dinlemenin kendisine fevkalade artıları olduğuna inanıyordu. O dışarıda kaldığını hissettiği devirde daha çok sinemada oynamış, daha çok kamera görmüştü. Kamera ile açısını da çözmüştü böylelikle.
Evet, tahminen Türkan Şoray ile oynamak bir dönüm noktası olabilirdi. Ancak Yılmaz Güney’den öğüt almak da öyleydi. Sonra da, İhsan Ulu vesilesiyle Süreyya Duru ile tanıştı. Bu tanışma, ona birinci önemli sorumluluğunu getirmişti: Berdana sineması. Berdana, Aytaç’ın birinci başrol oynadığı sinemaydı. Duru ile çalışmaya devam etmek onun hayattaki pek çok bahtından biri oldu. Daha sonra, “Kara Çarşaflı Gelinlik”, “Güneşli Bataklık”, “Fırat’ın Cinleri” sinemalarını de çektiler…
Ve Yılmaz Güney’in Düşman filminde oynayacaktı…
Kısa müddette başrol oyunculuğuna yükselmişti ve oynadığı sinemalar pek çok mükafatı kucaklayacaktı…
Sinemaya orta verdi
Kendi özgür iradesiyle verdiği bir ortaydı bu. 70’ler bitiyordu. Üzerine bir de 12 Eylül yaşanmıştı. Aytaç, bu halini bir röportajında şöyle anlatacaktı: “’Nereden geliyorum? Ne yaşadım? Bu ülkede ne yaşandı? Sinema neydi? Sanat neydi? Bunun içinde ben neydim?’ üzere sorularla kendimle hesaplaşmaya yönelik 5-6 yıllık bir süreç yaşadım. Düzgün ki o denli yaşamışım. Kendimi, hayatı, sanatı, sinemayı, yaşadığım birinci on yıllık oyunculuktaki birinci periyodumu bunların hepsini harmanlayarak İsmi Vasfiye’ye varacak bir süreç içerisinde kendimi daha uygun tanıdım”.
Bu ortanın kendisine çok âlâ geldiği mutlaktı. O denli ki, sinema serüvenini ikiye ayırmıştı. 1980’e kadar süren 10 yıllık süreç birinci; verdiği ortadan sonra 1986’da oynadığı İsmi Vasfiye sineması ile başlattığı süreç ise, ikinci dönemiydi…
Yine 1986’da, “Fatmagül’ün Hatası Ne” ve “Uzun Bir Gece” ile süratli bir dönüş yapmıştı. 1987’de “Biri ve Diğerleri” ile “Gece Yolculuğu” ise, oyunculuğunda bulunduğu alışılmamış yapımlardı. Yeniden 1987’de, “Av Zamanı”ve “Bir Avuç Gökyüzü” ile siyasal tabanlı sinemalarda de bulundu.
Ödülleri
Ödül konusunda da biraz enteresan bir serüveni oldu Aytaç’ın. Tabir yerindeyse o, çok ödüllü sinemalarda oynamış mükafatsız bir oyuncuydu. Sinemada ikinci devrine dolu dolu başlamıştı. Dinlenmenin getirdiği ferahlığı kendisi de hissetmişti. Hatta şöyle diyordu: “Bunun sonuçlarını Atıf Yılmaz’ın İsmi Vasfiye sinemasında ben de gördüm, bütün sinema da gördü. Akabinde daima güzel ve kaliteli sinemalarda, seçerek oynadım. Özel hayatımdan epeyce özverili davranarak direnmeye çalıştım”.
Oynadığı sinemalar ödül almıştı, evet; fakat profesyonel olmayan mükafatları saymazsak bir ödül almıştı. 1987’de Gece Seyahati sineması ile Altın Portakal’da En Düzgün Erkek Oyuncu Ödülü’ydü. 1980’de de, Yılmaz Güney’in Düşman sineması ile SİYAD En Güzel Erkek Oyuncu Ödülü’nü verdiler. Fakat bu sefer de 12 Eylül devri yaşanıyordu ve Aytaç Arman’ın bu mükafatı alma talihi olmadı.
Bunun dışında aldığı özel ödüllere bakacak olursak, Ocak 1974’te, Kelebek Gazetesi okurları ortasında düzenlenen “Altın Kelebek Sanat Yarışması”nda Gülşen Bubikoğlu ile birlikte, “Yılın Genç Sanatkarları Ödülü”ne layık görüldü. İlerleyen süreçte bir manalı mükafatı daha olacaktı…
(Solsan sağa: Aytaç Arman, Kadir İnanır, Zeki Müren, Barış Manço, Nilüfer, Türkan Şoray, Emel Sayın, Gülşen Bubikoğlu)
Günümüze yaklaşırken
1994’te, “İz” sineması de hayatında özel bir yere sahipti. Zira bir sinemada birinci (ve tek) kere kendi sesiyleydi. 1997’de “Akrebin Yolculuğu”nda oynadı. Böylelikle Ömer Kavur ile çalışmaya başlamış oldu. Akabinde 2000’de, “Melekler Evi”, 2002’de de, “Karşılaşma” filmlerinde çalıştılar.
2003’te “Gönderilmemiş Mektuplar”da oynadı. Bu sinema, ona uzun bir ortadan sonra, bir ödül getirdi. Gönderilmemiş Mektuplar ile 40. Antalya Sinema Şenliği’nde, “En Güzel Yardımcı Erkek Oyuncu Ödülü”ne layık görüldü. Ayrıyeten 25. SİYAD Türk Sineması Ödülleri’nde de, “En Güzel Yardımcı Erkek Oyuncu Ödülü”nü aldı.
Son devirlerde de, 2014’te “Toz Ruhu” ve “Beni Sen Anlat” filmlerinde yer aldı. 2015’te de, 20. Londra Türk Sinema Festivali2nde, “Yaşam Uzunluğu Muvaffakiyet Ödülü” ile onurlandırıldı…
Aytaç Arman, televizyon dünyası için pek çok kıymetli dizi ile ekranlarda da yer aldı. Birinci defa 1980’de “Sönmüş Ocak” dizisi ile ekranlarda görünen oyuncu, 1999-2002 arasında “Yılan Hikayesi”, 2002’de “Berivan”, 2008’de “Gurbet Kuşları”, 2009’da “Maskeli Balo”, 2014’te “Kara Para Aşk” üzere pek çok dizi ile konutlarımıza konuk oldu…
Aytaç Arman öldü
Aytaç Arman, bir müddettir kanser tedavisi görüyordu. Yorgun vücudu, dün akşam (26 Şubat) Maltepe’deki İstanbul Onkoloji Hastanesi’nde kansere yenildi. Aytaç Arman hayata gözlerini kapadı; 69 yaşındaydı.
Acı haberi BİROY (Sinema Oyuncuları Meslek Birliği) ve Menderes Samancılar toplumsal medyadan şu cümlelerle duyurdu: “Kurucu üyelerimizden, kıymetli meslektaşımız Aytaç Arman’ı kaybetmenin büyük ıstırabı içerisindeyiz. Ailesine, yakınlarına ve tüm sevenlerine başsağlığı dileriz”.
Aytaç Arman için bugün (27 Şubat), Beyoğlu Atlas Sineması’nda bir cenaze merasimi düzenlendi. Cansız vücudu ise, Perşembe günü, Adana’daki Kabasakal Camisi’nde kılınacak öğlen namazının akabinde Kabasakal Mezarlığı’nda toprağa verilecek…
Hep bir sinema oyuncusu olduğunu söz eden, pek çok sinemanın başarılı oyuncusu, sinemanın beyefendisi bir Aytaç Arman geçti bu dünyadan…
İyi ki…
Damla Karakuş
[email protected]
Aytaç Arman son seyahatine uğurlandı VİDEO
Not:
Biyografisini okumak istediğiniz şahısları lütfen bizimle paylaşın.
Instagram: biyografivekitap
