Dilber Ay kimdir
“Ben Barak türkülerinin anasıyım” diye kendini tanıtan, türkülerini duyurmak için birçok kuvvetli yollardan geçen, dram yüklü bir hayatın başkahramanı, Dilber Ay’ın hayat hikayesidir…
Bazen şiddet hayatımızda nasıl da olağanlaşıyor. Dilber Ay ise, giderek olağanlaşan bu duruma sesini türküleriyle yükseltmiş. O denli çok yanmış ki canı, tahminen can yakmayı da öğrenmiş; lakin daha çok sertleşip bir kaya üzere görünmeyi seçmiş. “Kendimi korumak içindi her şey!” demiş bir röportajında; “Aileden, etraftan bu türlü gördüm. Bir de ekmeğimi kendim kazanıyorum ya, mikrofonu elime alınca kendimi daima erkek üzere hissettim. Cahillik çağlarımdan kaldı bu sertlik.”
Hayatını şu bir iki cümleyle özetlemiş güya. Fakat içine girdikçe ne olaylar var, ne olaylar… Ve ne olursa olsun, ailesinden hiç vazgeçmemiş. Doğrusu bu diye öğretildiğinden mi, yoksa kalbinde daima özlediği aile sevgisinden mi bilinmez. İşte tüm bu yaşadıklarının toplamında o, Dilber Ay olmuş…
Doğallığı, sert duruşunun altındaki ince ince sızlayan kalbi ve türküleriyle göçüp gitti bu dünyadan artık. Dilerim yeri cennet olsun…
Ruhu şad olsun Dilber Ay…
Çocukluğu
Dilber, 1 Ocak 1956’da, Kahramanmaraş’a bağlı Pazarcık ilçesinde, kökeni Halep’e dayanan, yarı Yörük yarı Kürt bir ailenin çocuğu olarak, bir çadırda dünyaya geldi. Ailesi, Gureşan aşiretine mensuptu.
Yıllar sonra İzzet Çapa, kendisiyle yaptığı bir röportajda, “Gel en baştan başlayalım… Dilber Ay mı doğdun, sahne mi seni Dilber Ay yaptı?” diye sorduğunda, şunları söyleyerek başlayacaktı çocukluğunu anlatmaya:
“Dilber Ay doğdum, Dilber Ay kaldım… Köküm Halep’ten gelme. Aşiret çocuğuyum. Gureşan aşireti. Ehlibeyt’im. Çadırda doğmuşum. Ağlarken bile Barak okumuşum. Barak’ın anasıyım ben.”
Öyle işte, bir formda hayat başlamıştı…
Kahramanmaraş’ta ilkokul 3.’cü sınıfa kadar okudu. Daha sonra ailesi ekmeğini diğer yerde kazanmayı denemeye karar verdi. Evvel Ankara’ya, oradan da Bolu, Düzce’ye göç ettiler. Sonunda Düzce’ye yerleştiler. Ancak Dilber, bir daha okula hiç gitmedi. Bir bakıma kederini anlatacak kadar okuyup yazabiliyordu artık. Lakin sıkıntısı anlatabileceğinden çoktu. Hayat onun için güç geçiyordu ve daha da zorlaşacaktı…
Acı yüklü yetenek keşfi
Radyodan bir grup göndermişlerdi Düzce’ye. Hoş sesleri keşfetmek üzere gelmişler, askerlik şubesine çadır kurmuşlardı. Dilber, kendi tabiriyle emmisinin kızını da yanına katıp, gizlice gitmişti. Müzik söylemek, yanık sesini onlara da duyurmak istiyordu. Bu denli öfkeli insan ortasında tozlaşmaya yüz tutmuş hayalleri vardı…
O hoş sesiyle, “Gönül Gel Seninle Muhabbet Edelim” türküsünü söylemişti. O anki heyecanını, sevincini gölgeleyen tasasını Çapa’ya verdiği röportajında şöyle anlatacaktı:
“Meğer bütün akrabalar oradaymış. Konuta dönüyoruz, baktık bizimkiler gerimizden geliyorlar. Anaa… Dedim ki “Bizi öldürecekler emmi kızı”…
Korktuğu kadar vardı. Bundan sonrası azap sahneleri içeren bir sinemadan alıntı üzereydi. Babası öylesine öfkelenmişti ki, Dilber’in parmaklarının ortasına kaşık koyup kırdı. Ancak hıncını alamamıştı. Onun feryat eden sesi, acıdan gözünden boşalan yaşlar, hiçbir şey onu durdurmadı ve boynuna bir ip geçirerek kızını ahıra kadar sürükledi. Hayvanların yanına bağladı. Sabaha kadar bir müddet sonra yenik düştüğü uykunun kollarında acısını bir nebze olsun unutmaya çalışıyordu…
Acı hayatının merkezindeydi
Bu tıp öfke dolu sahneler Dilber’in hayatından hiç eksilmedi. Hatta vakitle sıradanlaşacaktı da bu durum. O denli ki tekrar birebir röportajda Çapa’ya babasını sıradan bir eda ile şöyle açıklayacaktı Dilber: “Hakiki kovboy üzere bir herifti babam. Abi adam yanlış bir şey gördüğü vakit bıçak atıyordu bize ya… Valla hepimizi bıçaklamıştır; beni, kardeşlerimi…”
Bu sıradanlaşmış öfkenin neredeyse canını alacağı anlar da yaşanıyordu şüphesiz. Başına gelen olaylardan birini tıpkı röportajda şöyle anlatacaktı: “Bir orta “Senin kızın erotik sinema çeviriyor” demişler babama. Öbür Dilber Ay’la karıştırmışlar. Hani açık saçık sinema çeviren bayan vardı ya… Amcam gelmiş demiş ki “Hüseyin, dünyaya rezil olduk, kızın türkücü oldu, sinemada 10 tane erkekle çırılçıplak birebir yatağa giriyor…
Namusunu kurtarmak için dağa çıkar, vur kızını” diyorlar. Babam tabancayı beline sokuyor, gidiyor sinemaya. Sineması izliyor “Ya gardaşım bu bizim Dilber değil. Ben kızımı tanımam mı!” diyor. Paçayı güç kurtardık.”
Oysa babası da türkücü olmak istemişti
Evet, kızına bu kadar reaksiyon gösteren, işi azap boyutuna taşıyan adam, kendisi de vaktinde türkücü olmaya kalkmıştı. Bunun için de askerden gelir gelmez, karısını köyde bırakıp Urfa’ya, askerlik arkadaşı türkücü Nuri Sesigüzel’in yanına kaçtı. Arkadaşının konutunu bulduğunda da, onun İstanbul’da olduğunu öğrenmişti.
Hemen kalkıp İstanbul’a gitse de, yıllar sonra kızına yaptığını, bu sefer babası kendisine yapmıştı. Onu yaka paça sürükleyip meskenine götürmüştü. Tahminen de Dilber’e, kendisine yapılan muamelenin birebirini yaparak kendi çocukluğunun intikamını alıyordu farkında olmadan. Ya da öğrendiği hakikat, onu buna sürüklemişti. Bu yazgı zinciri miydi?
Yarışmada birinci olduğunu öğrendi
Dilber’i apar topar evlendirmişlerdi. Bu aslında içinde aşk barındırmayan, zoraki bir evlilikti. Hatta evlendiği kişi neredeyse dedesi yaşındaydı. Zira Dilber, şimdi 13 yaşındaydı! Aslında başlık parası durumu da vardı. Babası, tahminen de kızının da meskenden kaçmasından korkmuştu, kim bilir! Tıpkı kendisi gibi…
Henüz kendisi çocuktu ve artık de gebeydi. Bu sıralardı. Radyodan birinci olduğunu bildiren bir mektup aldı. Babasının elini ensesinde hissetmesi gecikmedi. Onu, gebe haliyle öldüresiye dövdü. Muhakkak ki bu husustaki hıncı hiç geçmeyecekti…
Ve Dilber Ay, yıllar sonra da olsa, bu anları röportajında anlatırken, iki damla yaş süzülecekti gözlerinden usulca…
Canı çok yanıyordu. Fakat ne kadar canı yansa da, bir gün tahminen en çok yaşayarak öğrendiği bu “doğrulardan” sebep, o da yapacaktı tıpkı yanılgıları. Bir kızı evlendiğinde 18’indeydi, oburu ise 16! Çapa, “Bugünkü aklınla onları yeniden evlendirir misin?” diye sorduğunda ise, “Allah etmesin anam… Keserim o kapıya geleni. Lakin o vakitler ben de çocuktum, nerden bileyim?” diyordu. Meğer insan, vakti gelince, baht çizgisini kıramıyorsa, daima tıpkı yollardan geçiyordu.
Zira böylesine dayak yemişken gün gelecek Dilber Ay da, kızını mutfakta bulaşık yıkarken türkü söylediği için dövecekti. Yeniden tıpkı röportajda ise, şu cümlelerle açıklıyordu geçilen yolların aynılığını fark etmeden: “Böyle şeylere heveslenmesin diye… Bir konuta, bir meczup kâfi.”
Ama artık ölesiye dövülmüştü; kaçıncı sefer olduğunu bilmiyordu bu dayakların. Bir yandan müsabakada da birinci olmuştu. Bu gerçek, karanlığın içindeki minicik, küçük minnacık bir aydınlık üzereydi; nasıl peşinden gitmezdi! Çok sonra bir biçimde kaçıp İstanbul’a, radyoya gitmeyi başardı. Ancak bu sefer de jandarma mahzur oldu ona. Birinci olduğunu bildiren mektubu gösteremeden onu dilenci sanıp gönderdiler…
Yıllar geçti. Zorlama evliliği ona iki kız çocuğu getirmişti. Neyse ki sonunda ondan boşanmayı başarmıştı. Elbette gerisi de gelirdi…
(Solda İzzet Çapa ve sağda eşi İbrahim Karakaş)
Dilber Ay şöhret yolunda
Dilber, radyoya gidip dönmek zorunda kalmıştı; fakat tek umudunu da burası sayıyordu. Ondan vazgeçemezdi. Mektubu saklaması için ninesine vermiş, bir gün ondan geri almanın hayalini kuruyordu. Artık radyonun kapısını tekrar çalma vakti gelmişti. O günü bir öteki röportajda şöyle anlatacaktı:
“Sene 72-73. Mevsim kış. Ayağımda lastik var, delik. Yün çorap var; ancak ayağım daima ıslak. Şalvarım, başımda atkım var. İçeride beni hatırladılar. Eylül’ün 20’sinde yeniden gel dediler. Ortalarında para toplayıp beni gönderdiler.”
O parayla evvel bir ayakkabı aldı ve konutuna geri döndü. Bir hafta sonra da babasıyla gittiler tekrar radyoya. Aman Allah’ım, ne korku! Neredeyse kalbi ağzından çıkıverecek. Heyecan desen denmez. Çünkü “Herhalde beni öldürecek diye düşünüyordum.” diyecekti yeniden röportajında. Babasının türkücü olmak için İstanbul’a gelişinin öyküsünü de işte bugün öğrenmişti…
Radyoda tanındıktan sonra 24 albüm yapacağı, şöhreti tadacağı, parayı kazanacağı bir hayat perdesi açıldı önünde. Şimdiye kadarkinden diğerdi. Bir yandan da neredeyse değişen pek bir şey yok denebilirdi…
Yıllar geçiyordu; Dilber, yanık sesiyle fırtınalar estiriyordu. Doğrusunu itiraf etmek gerekirse, bu kadarı hayallerinin ötesinde olmalıydı…
Dönemin ünlü isimleri ile sahnedeydi
Çadırda doğan bir bebekken, bahtında artık sahnede müzikler söyleyip, çok para kazanmak vardı Dilber Ay’ın. Radyodan para kazanamıyordu. O da sahnelere yöneldi.
Şimdi Ankara gazinoları sıraya girmiş, Dilber Ay’ı paylaşamıyordu. Tozu dumana katmış, şöhretiyle uçuyordu. Zeki Müren’den İbrahim Tatlıses’e kadar ünlü pek çok isim onunla çalışmak istiyordu. “Sanatçının hasosuyum anlayacağın” diye özetleyecekti bu durumu Çapa’ya…
Tabii gazinocular da sıradaydı. Hepsi Dilber Ay üzere bir ismi kendi gazinosunda sahneye çıkarmak istiyordu. Sonunda “Birbirimizi kırmayalım arkadaşlar. Sırayla hepimizde çıksın.” diye mutabık olmuşlardı.
Çok para kazanıyordu sahiden. Yevmiyesi 35 liraydı. O vakit için çok para! Bu periyot Zeki Müren ile ilgili bir anısı da vardı unutamadığı. Çapa’ya verdiği röportajında onu da anlatacaktı:
“Bir gün Ankara’da çorbacıdayız. Zeki Müren benim arabayı kapıda görüp “Bunun sahibini bana çağırın” diyor. Otomobil Cadillac 8… Önüne de bayrak kondurmuşum. Ben yanına gidince, “Yahu sen bu yaşta bu arabayı almışsın. Öteki neyin var?” diye sordu. Dört meskenim vardı, bugün 2 trilyon versen alamazsın… Ayrıyeten üç Amerikan otomobilim daha…”
Öyle çok arabası vardı ki, herkes ona, “Benzinliğin mi var?” diye soruyordu. Anısının yanına “Cahiliz be!” diye de eklemişti bir anıya daha geçerek:
“Bir tane de Regal’im vardı. Bir Ford Granada, bir de Buick… Babama “Bir de uçak alalım bari” dedim. “Nereye koyacaksın kızım uçağı?” deyince “Bahçeye konduruveririz” diye karşılık verdim. Ben o denli zannediyordum. Oysaki havaalanında dururmuş. Cahiliz be anam babam…”
Bir de doğal ister istemez insanın aklına babasının bu işe şiddetle karşı çıkışları geliveriyor. Çapa, bilhassa “Babanın kırdığı parmaklar, para saymaya başlayınca değere mi bindi Dilber Ay?” biçiminde soracaktı bu soruyu kendisine. Dilber Ay da, “Tabii lakin kovboy tekrar birebir kovboy. Gazinoya sülalece gidiyoruz. Önde ben, geride bizimkiler. Hepsi bellerinde silahlarla oturur, beni beklerler.” halinde verecekti cevabını…
Kazandığı parayı kelleye yatırıyordu
Bu cümle birinci okunduğunda pek tuhaf gelse de, aslında tam manasıyla bu olmuştu. Dilber Ay, şöhretini, başına konan talih kuşunu, Çapa’ya şöyle anlatacaktı: “Hah, benim başıma dört kere kondu o… Dört kez şöhret oldum. Ancak tepede yel çok olur, uçup gitti paralar…”
Dilber, gazinoda 35 lira kazanıyorsa, o gece 20 lirası yeniyordu. Cümbüşe, alkole para yatırmak üzere bir durum değildi bu. O denli ki bu günleri andığında, “Sahnede mikrofonu elime aldığım an zati sarhoş oluyorum. Şayet bir duble içsem İstanbul’u bile rehin alırım. Harbi konuşuyorum, kendimi biliyorum, neden içeyim ki? Kola bile içmem, su içer çıkarım sahneye.” diyecekti.
Dilber, sahneden indikten sonra bir kelleciye giriyor ve tüm kelleleri alıyordu. Malum, konutta boğaz çok; işte o 20 lira bu türlü harcanıyordu.
“Yabancı benim paramı yiyemez. Ailem yedi; lakin helâl olsun!” diyordu. Kardeşine bir imza verdiğinde, tüm parası, malı uçup gidivermişti. Bu cümleyi buna karşın kuruyordu. Çapa, ona kahrolmuşsundur dediğinde de: “Tövbelerin tövbesi, niçin üzüleceğim ya… Ben tekrar paramı kazanıyorum.” diyordu.
Ve ekliyordu: “Dünyanın en varlıklı kadınıyım babacım. İstediğim yeri alırım. Hâlâ geçerliyim, aslan üzere paramı kazanıyorum. De ki bana “Hanın, hamamın var mı?”, yok. Lakin gecekondu konutlar yaptım kendime… Gecekondu dediysem benim için köşk. Çoluğum çocuğum daima etrafımda.”
Gözü hiç parada pulda olmamıştı. 3 çocuğu, 3 damadı ve 14 torunu, yeğenleri, bacıları derken 40 boğaza bakıyordu. Hiç gocunmadı. Hiç şikâyet etti mi bu hâllerinden içinde bilinmez; lakin onu sevmeyen bir tek insan bile yoktu etrafında. Belirli ki samimiydi…
Bu sefer sahiden evlendi
İbrahim Karakaş, Dilber Ay ile tanışmak istiyordu. Arkadaşları, “Seni kovar o, boş ver!” diye daima uyarsalar da, İbrahim Beyefendi, tanışmakta ısrarcıydı. Almanya’da bir arkadaşının aracılığıyla tanıştılar. İbrahim Beyefendi, kararlı durmuştu; 1998’de evlendiler. Bu seferki, içinde aşk olan, gerçek bir evlilikti. Evliliklerinde 30 yılı aşacaklardı…
Dilber Ay, bir röportajında evliliği ile ilgili konuştuğunda, şunları söyleyecekti:
“İlk günkü sevgi ve heyecan ikimizde de hâlâ var. Zati olmasa bugünlere gelemezdik.”
(Beynelmilel)
Sinemada Dilber Ay
Dilber Ay, 2006’da, “Beynelmilel” ile sinemayla tanıştı. Bir gün ofise çağırdılar onu. Necati Akpınar, Yılmaz Erdoğan, Cem Yılmaz, Gülben Ergen ve Meral Okay, elbirliği ile ikna etmişlerdi. Dilber Ay, beyazperde de görünecekti.
Ama çekim süreci biraz kuvvetli oldu. “Filmci değilim ki ben, türkümü söyler giderim. Kendimi onların içinde esir hissettim.” diye açıklıyordu daima seti bırakıp gidişlerini. Sonra ekliyordu: “Adamların yemek içmek saatleri bile planlı. Uyku desen hiç yok. Bir de yemekler az gelince… Dayanamam ben o denli işe. Benim yemeğim bol olacak, etli olacak. Etsiz yemek yemem ben.”
Neyse ki bir biçimde çekimler bitti. Meral Okay’ın ahretliğini oynadığı sinemada söylediği “Hacı Ağa”, namı öteki “Tavukları Pişirmişem” türküsüyle lisanlara pelesenk oldu.
(Yol Arkadaşım)
Beynelmilel sineması, müzik mesleğinin üzerine oyunculukta da ne kadar yetenekli olduğunu anlamasını sağladı. Dilber Ay, Beynelmilel ile 14. Altın Koza Sinema Festivali’nde, “En Güzel Yardımcı Bayan Oyuncu Ödülü”nü aldı.
Daha sonra onu öteki sinemalarda de izledik. Dilber Ay, 2014’te, “Hayat Sana Güzel” ile “Mazlum Kuzey”, 2015’te “Figüran”, 2017’de “Yol Arkadaşım” ve son olarak da 2018’de, “Yol Arkadaşım 2” sinemasıyla kamera karşısındaydı…
Kadere Mahkûmlar ile fenomen oldu
Kader mahkûmları, Dilber Ay için özel bir yerdeydi. Onların ruh hâlini düşünüyor, bir nebze de olsa onlar için bir şeyler yapmak istiyordu. Zira kendisi de 8 ay 20 gün cezaevinde kalmıştı ve orada olmanın hissiyatını kavramıştı. Bunun için yıllarca daima güzel reytinglerle süren, daha evvel görülmemiş bir formatın başkahramanı oldu. Dilber Ay, 2010’da, Flash TV’de, “Kadere Mahkumlar” isimli bir konsept program sunmaya başladı.
Kanaldan kendisine bir teklif geldi. Ellerinde farklı bir proje olduğunu ve halkın Dilber Ay’ı istediğini söylüyorlardı. Parmaklıklar akabinde mahkûmlara türküler okuyan Dilber Ay, programı Devran İskender ile birlikte sundu. Farklı konseptiyle ilgi çekmiş, toplumsal medyada fenomen olmuşlardı. Dilber Ay, underground bir türkücü olarak anılıyordu…
2016’da katıldığı canlı yayın programında şöyle bir söz kullandı: “O programı gözyaşları içinde ciğerim yanarak yapıyordum, o işin sorumluluğu çok ağırdı.” Programdan sebep şeker hastası olduğunu da vurguluyordu. Programı bitirmesine sebep olan büyük bir acı olmuştu. Hapishaneden bir mektup gelmişti ona. Bir genç, sevdiği kızı, ailesinin reddetmesi yüzünden yaşadığı üzüntüyü paylaşıyordu. “Keşke o mektup bana bir hafta evvel gelseydi o vakit ben o kızı alır nikahı yapar maddi manevi olarak da yardım ederdim fakat geç kalmışız” diyordu Dilber Ay. Geç kalmışlardı, zira gencin intihar haberini almıştı. Bu olayın üzerine programı bitirmeye karar verdi.
Her şey vaktinde onun mahpusa girmesiyle başlamıştı aslında. O anın da itiraf vakti gelip çatmıştı. Dilber Ay, Avrupa turnesi sırasında yaşadığı bir olaydan sebep mahpusa girmişti. Daha sonraki röportajlarında bu durumu daima bir uyuşmazlık, tartışma ortamı olarak söylemekle yetinse de 2017’de konuk olduğu “Yaşamdan Hikâyeler” isimli programda, canlı yayında itiraf etti.
Şöyle anlatmıştı yaşadıklarını: “Bu dünyada namusuma, ekmeğime, onurumla oynama. Bu yüzden yaptım. Başıma berbat bir şey gelmesin diye vurdum adamı. 7-8 yerinden bıçakladım. Ah bile etmedim. Sarkıntılık yapmak istedi. O da boğazında kaldı.”
Dilber Ay öldü
Onu en çok doğallığıyla sevdik. Konuşması, hali, olaylara yaklaşımı hem bizden biri üzere hem de hepimizden oburdu işte. Tüm Türkiye’ye onun en doğal hâli Yazgıya Mahkûmlar programı sebebiyle Cüneyt Özdemir’in hazırlayıp sunduğu 5N1K programına konuk olduğunda yaşanan “Zorunda mıyım?” diyaloğu ile hafızamıza kazındı. Türk televizyonlarında efsaneler ortasına girdi.
Özdemir’in, “En çok istenen 5 kesimin ismini sayar mısınız?”sorusuna Dilber Ay, “Zorunda mıyım?” müziğini sayarak başlayınca ortaya renkli imajlar çıkmıştı. Özdemir’in, “Hayır efendim, natürel ki zorunda değilsiniz ama…” reaksiyonu, Dilber Ay’ı epeyce güldürmüştü…
Ama dün gece hepimizin akıllı telefonlarına düşen bildirim ya da toplumsal medyada gördüğümüz haberleri hiç güldürmedi.
Düzce’de, Ağa Mahallesi’nde oturan Dilber Ay, geçtiğimiz gün akrabalarını ziyaret için Ankara’ya gittiğinde, ayağındaki şişlikler üzerine hastaneye gitmişti. 63 yaşındaki Dilber Ay, dün gece saat 22.00 sularında kaldırıldığı Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde geçirdiği kalp krizi sonucu, 23.00’te ömrünü yitirdi. Tüm mahallesini, yakınlarını yasa boğdu…
Dilber Ay, hayata veda etti. Barak türküleri, anasız kalmıştı. Ekranlardan izleyerek sevdiğimiz, dağ üzere heybetli, çelik üzere güçlü; ancak yeniden de bence bir yaprak üzere naif, duygusal bir Dilber Ay geçti bu dünyadan…
İyi ki…
Damla Karakuş
[email protected]
Not: Biyografisini okumak istediğiniz bireyleri lütfen bizimle paylaşın.
Instagram: biyografivekitap
