Louis Aragon kimdir
En kıymetli Fransız şairlerinden, Keyifli Aşk Yoktur isimli yapıtıyla gönlümüzü kazanmış, her şiirinde aşkın somut karşılığını hissettiren Louis Aragon’un hayat hikayesidir…
“Bir aşk yok ki paydos demiş gözyaşlarına
Keyifli aşk yok ki dünyada
Lakin şu aşk ikimizin o denli de olsa…”
Diyor Louis Aragon, Cemal Süreya’nın enfes çevirisiyle. Keyifli aşk yoktur… Bu şiiri kaç defa okudum bugüne dek, bu soruyu hayatımın diğer vakitlerinde kaç defa sordum kendime bilmiyorum. Ki bu mevzuda yalnız olmadığıma da eminim.
Louis Aragon, Avrupa’nın çarpıcı değişimler geçirdiği, birbirini izleyen jenerasyonların farklı sanatlar ve siyasal arayışlar içinde olduğu çokça uzun bir devir boyunca, güçlü kaleminin yanında varlığını hissettiren güçlü kişiliğiyle birçok sanatsal akımdan hem etkilendi, hem de diğerlerini etkiledi. Hangi akımı ya da duyguyu savunursa savunsun değişmeyen bir şey vardı; Louis, özgün ve daima hassas oldu.
Birçok şiirini müzik olarak da dinledik. Romalarıyla da ünlendi. Ancak tekrar de en çok şiirleriyle çaldı gönlümüzü; Elsa’ya bir ömür yitirmediği aşkıyla.
Sevgili Louis, nitekim en büyük aşkına öfkeyle mi gittin bu dünyadan bilmiyorum. Ancak umarım bir formda bir şeyleri kabullenmenin ve onu affetmenin bir yolunu bulmuşsundur. Hem sen demiyor muydun işte:
“Mutlu aşk yok ki dünyada
Fakat şu aşk ikimizin o denli de olsa…”
İyi ki doğdun…
Çocukluğu ve eğitim hayatı
Louis, 3 Ekim 1897’de, Marguerite Toucas ve Louis Andrieux çiftinin oğlu olarak dünyaya geldiğinde, anne ve babası başkaydı. Hatta Marguerite, Louis’den annesi olduğunu saklamış ve ona kendisini ablası olarak tanıtmıştı. Marguerite de küçüktü ve muhakkak ki korkmuştu da. Elbette Louis eninde sonunda annesini tanıyacaktı. Lakin bu durum hiç lisana gelmese de ikisinin de travmasıydı. O, aslında kendi içinde yalnız bir çocuktu. Tahminen de bu sebeptendir ki, bir gün “Ölmek daha kolaydır sevmekten” diyecekti…
İlk yazı denemelerine de çocuk yaşlarında başlamıştı aslında. Yalnızca ne vakit açığa çıkacak şu an için belirli değildi.
1904’te Neuilly’e taşındılar. Hayli başarılı bir öğrenciydi. 1908’de Saint-Piere Lises’i’ne girdi. Annesi bilhassa tıp okuması istikametinde ısrarcıydı. Daha fazla karşı koyamadı ve yeterli notlarının hakkını vererek 1914’te Tıp Fakültesi’ne kaydoldu. Lakin okulu tamamlayamayacaktı…
I Dünya Savaşı ve sonrası Louis Aragon
Louis, Tıp Fakültesi’nde öğrenciyken üçüncü yılının sonunda askere çağrıldı. I. Dünya Savaşı yaşanıyordu ve orduya katılmalıydı. Orada aldığı Tıp eğitimi sebebiyle ikinci dereceden hekim olarak bulundu. 1918’de, cephede sağladığı yarar, ona bir madalya bile getirdi.
Burada kendisi üzere Tıp öğrencisi olan Andre Breton; ayrıca Paul Eluard ve Philippe Soupault ile tanıştı. Terhis olduktan sonra üniversite eğitimine geri döndü. Lakin bir yandan da kendisini edebiyat etrafının içinde buluvermişti. 1921’de okulu bıraktı ve kütüphaneci olarak çalışmaya başladı.
Louis de, arkadaşları darengarenk kravatları, nükteli ve küstah konuşmalarıyla bir örnek, periyodun züppelerinden biri olarak görünüyordu. İşte bu durumlarının karşılığı bohem hayat, tam da şu sıralar başlamıştı. Fransız Komünist Partisi, bu sebepten onları kabul etmemişti…
1923’te Giverny’e yerleşti. Üç yıl evvel Dadaizm’i benimsemişti; lakin artık ondan uzaklaşıyordu. Sonraki yıl Breton’un yayımladığı “Sürrealizm Manifestosu” ve “Revolution Sürrealist” mecmuasının belirttiği görüşler artık daha çok ilgisini çekiyordu.
İlk şiir kitabı
Louis, bir şeyler yazarak en azından rahatlıyordu. Bu onun tahminen terapi haliydi. Lakin bünyede barınan yetenek çok da uzun mühlet bilinmeyen kalamıyordu. Louis Aragon’un da yavaş yavaş açığa çıkma vakti gelmişti.
İlk önemli adımını tahminen de hiç farkında olmadan şiir konusundaki görüşlerini cephede tanıştığı Brenton ile geliştirirken atmıştı. Tristan Tzara’nın öncülük ettiği Dadaizm akımının tesirindeki birinci şiirleri 1918’de, “Nord-Sud” dergisinde yayımlandı. Tesirinde bulunduğu akımın görüşlerine nazaran, toplum kurallarına, savaşa ve geleneklere, hatta şiirin o güne dek süregelmiş kurallarına da karşı olduklarını da belirtiyor; hatta ve hatta bunu anlamsızlığa dek dayandırıyorlardı.
Louis, 1920’de çıkardığı birinci şiir kitabına “Le fen de joie” (Kıvanç Ateşi) ismini vermişti. Bir yıl sonra da “Anicent on le panorama” adını verdiği romanını çıkardı. Periyodun usta müelliflerinde övgü dolu tenkitler almış, epey ses getirmişti.
1924’te Dadaizm’den sıyrılığ Gerçeküstücülüğü savunmaya başladıktan sonra 1925’te yayımladığı “Le paysan de Paris” (Parisli Köylü), bu akımın başyapıtlarından biri kabul edildi…
(Louis Aragon, Nancy Cunard, Taylor Gordon)
İlk aşk ve intihar
Sonunda arkadaşları da, kendisi de komünist partiye üye olmuştu. Lakin bu sefer de aklını bulandıran, onu sarhoş edip kendinden geçiren bir sevgilisi vardı. O denli ki, bunun için bir damla dahi şarap içmese de olurdu…
Nancy Cunard, ah Nancy Cunard… Nancy, Louis’i bir caz piyanisti için terk etmişti. Beynini uyuşturan bu olay karşısında aslında zıddı bir tesir yaşadı Louis. Tüm aklı, algısı hiç olmadığı kadar açıktı ve düşünebildiği tek bir şey vardı. Çok dozda ilaç içerek her şeyi noktalamalıydı. Neyse ki bunu başaramadı…
(Elsa Triolet ile)
Bundan sonrası daima şiir
Louis, 1928’de, Rus Müellif Elsa Triolet ile tanıştı. Bu tılsımlı bir andı onun için ve hayatının geriye kalan her bir gününün şiir olacağı manasına geliyordu. Artık hayatı boyunca onun içim şiirler yazacaktı. Aşk, bundan bu türlü her şartta Elsa demekti.
Estetik ve politik görüşleri de değişmişti üstelik. Birebir yıl evlendiler. Onlar keyifli aşkın temsiliydi.
II Dünya Savaşı zamanları
Elsa ile evlendikleri yıl Louis, Sovyetler Birliği’n gidip bir yıl orada yaşadılar. Müellifliği ve şairliği konusunda da epey ilerleme kaydetmişti. 1930’da, Harkov’da toplanan Devrimci Müellifler Kongresi’ne katıldı. 1932’de artık Breton’dan da Gerçeküstücülük’ten de büsbütün kopmuştu. Bir yandan da Fransız Komünist Partisi’nin yayın organında çalışmaya başladı.
Bir sonraki yıl da artık Sovyetler Birliği Müellifler Kongresi’ndeydi.
1935’te Paris’te toplanan Kültürün Savunulması İçin Dünya Müellifleri Kongresi’ne katıldı. Sonraki yıl Ce soir gazetesinin idaresine geçti. Paul Nizan ile de çok yakın bir bağlantı içindeydi.
Bu sefer de II. Dünya Savaşı yüzünü göstermeye başlamıştı. 1939’da çıktığı New York gezisinden döndüğü sırada tekrar askere alındı. Louis, 42 yaşındaki şair çalışanlardan oluşan büyük bir kümeyle cepheye gitti. Almanlara esir düşmüştü; lakin ellerinden kurtulmayı başardı. Louis Aragon, ikinci kere savaş madalyasına layık görülmüştü.
Tam bu sırada şiirleriyle aşkı da bir efsaneye dönüşmüştü. Direnişe farklı bir kimlikle gittiği Güney Fransa’da gizlice basılıp dağıtılan şiirleri büyük bir ün kazanmıştı. Elden ele dolaşan şiirleri ile aşkı ölümsüzleşti ve Louis, şiirlerinde, savaşla, ihtilalle, direnişle kararan zihinleri, aşkıyla aydınlatmanın memnunluğunu yaşıyordu…
Savaş sonrası
Louis, savaştan döner dönmez soluksuz çalışmalarına devam etti. Tekrar Paris’teydi ve birçok sol taraflı mecmuanın idaresini üstlenmişti. 1950’de, Komünist Partisi Merkez Komitesi üyeliğindeydi ve 1968 Mayıs olaylarında öğrencilerin şov ve toplantılarında konuşmalar yapıyordu.
1969’da Goncourt Akademisi’ne girdi. Fakat bu kısa sürdü. 1970’te kaybettiği eşi, siyaset dostu, her şeyi Elsa’nın vefatı, onu derinden yaralamıştı. Louis, bir daha eski Louis olmayacaktı…
1977’de, Ekim Devrimi’nin 60. Yıl dönümü için hazırlanan merasimde Louis Aragon, Fransız temsilciydi. Son yıllarda yalnızca eski yapıtlarının yeni basımlarını hazırlıyor ve birkaç konferans ya da TV konuşmaları dışında pek bir yere katılmıyordu. Bu çok sesli ve bir yandan da sessiz bir yalnızlık gibiydi…
Elsa’nın ölümü
Onlar memnun aşkın temsiliydi. Gerçek şu ki, tahminen de herkes bu türlü zannediyordu. Evet, 42 yıl aşkla evli kaldılar ve bu şiirler sahiden de yazıldı. Lakin her şey Elsa’nın vefatından sonra değişti. Yalnızca birlikte yaşadıkları vakit değildi onların aşkını gösteren. Sonrasına da bakmalıydı.
Elsa, 16 Haziran 1970’te kalp krizi sebebiyle hayata veda etti. Louis, onun eşyalarını toparlarken çekmecesinde bir liste buldu. Elsa, bu listede kendine aşık olan adamların isimlerini sıralıyordu. Louis emin değildi; lakin tahminen de bu isimler Elsa’nın birlikte olduğu adamların adlarıydı. Kim bilir…
Hem sonra günlüğünde de şu cümleye rastlamıştı: “Herkes beni sevsin, bütün erkekler bana hayran olsun istiyorum”.
Bu listeyi bulduğu ana kadar Louis, büyük bir şair, bir romancı ve bunların yanında siyasi gayretlere de girmiş bir adamdı. Tüm şiirleri Elsa içindi ve birçok lisandan insan okuyor, hatta ezbere biliyordu. Lakin Louis, artık bu listeyi bulmuştu ve bir daha hiçbir şey içinde eskisi üzere olmadı. Geriye kalan 12 yılını aldatıldığına inanarak yaşadı ve öldü…
Her şey yalandı demek hakikat olmaz tahminen. Aslında Louis’in yaşlı kalbini inciten, ona hiçbir şey soramamış olmaktı. Elbette onca yıllık yaşadıkları evliliklerine, hayatlarına duyduğu inançla gülüp geçebilirdi de. Aslında aşkının büyüklüğündendi tahminen de hepsi. Bence o kadar da kırgın ölmedi…
Louis Aragon öldü
“Sana büyük bir sır söyleyeceğim
Bilmem ben
Sana benzeyen vakitten kelam açmayı
Bilmem senden kelam açmayı bilir görünürüm
Tıpkı uzun bir müddet garda
El sallayanlar üzere gittikten sonra trenler
Bilekleri sönerken yeni yükünden gözyaşlarının
Sana büyük bir sır söyleyeceğim
Korkuyorum senden
Korkuyorum yanın sıra gidenden
Pencerelere yanlışsız akşam üzeri
El kol oynatışından söylenmeyen sözlerden
Korkuyorum süratli ve yavaş vakitten korkuyorum senden
Sana büyük bir sır söyleyeceğim
Kapat kapıları
Ölmek daha kolaydır sevmekten
Bundandır işte benim yaşamaya katlanmam
Sevgilim”.
Şu içli şiirin son üç satırı için sanki kaç şiir daha yazılır. Böylesine his yüklü şiirler yazdıran Elsa’nın mevti elbette sarsacaktı onu. Hayatta yaşanan her şey bir istikrarda ilerler; bilir ve de inanırım. Tekrar de diyorum, tahminen Louis o listeyi bulmasaydı, değişik şiirler okuyabilirdik. Aşkın hasrete dönüştüğü, yokluğun iç yaktığı şiirlere. Elsa bu listeyi hiç yapmasaydı demeyeceğim. Yalnızca bardağın daima renkli bir tarafı var. Louis, yalnızca yazdığı bu denli şiir ve hissettiği duygu için teşekkür borçlu Elsa’ya. Hem nihayetinde aşk bencillik barındıran bir his değil mi? Biz aslında aşık olduğumuz kadını/adamı bize hissettirdiği midemizde kelebekler uçuşturan şu tarifsiz his için sevmez miyiz?
Bu tarifsiz acının ve üzerine eklenen tasanın akabinde Louis, koyu renkli, onu ziyadesiyle önemli gösteren ekiplerini atıp, gösterişli kıyafetlere yönelmişti. Sarı çizmeler, kovboyları andıran şapkalar, göz alıcı trençkotlar, uzun saçlar… Tüm bunlar çok sevdikten sonra kaybetmenin tablosu isimli bir çalışma üzereydi. Üstelik cinsel tercihlerinin dahi değiştiğini gösterir kaynaklar var…
Kuşkusuz Elsa ile birlikte o toprağa kendisini de sokmuş, neyse zıttı oluvermişti. Tahminen böylesi daha kolaydı, kim bilir…
Sonra, yani Elsa’nın mevtin üzerinden 12 yıl geçtikten sonra 24 Aralık 1982’de hayata veda etti. Tahminen Elsa’ya öfkeliydi; ancak yeniden de uzağına gidemedi. İki aşık özel bir maddeyle, yan yana o bahçeye yatıyorlar…
Louis ve Elsa’nın ölümsüz aşkı üzerine,
Sevgiyle…
Damla Karakuş
[email protected]
Not:
Biyografisini okumak istediğiniz bireyleri lütfen bizimle paylaşın.
Instagram: biyografivekitap
