Müjde Alganer, son romanı Ziziro’yu anlattı

Ziziro, Kıbrıslıların lisanında Ağustosböceği manasına geliyor. Müjde Hanım, Kıbrıslı bir annenin kızı ve çocukluğundan kulağında yer eden Ağustosböceği sesleri ve annesinin her seferinde “Bak bunlara Ziziro derler” cümlesi tesirli olmuş kitabın isminde. Aslında anlatımında kullandığı metaforlara bakılırsa, diğer bir isim düşünmeye de gerek yokmuş doğrusu…

HEP KENDİME İLİŞKİN BİR DÜNYANIN HASRETİNİ ÇEKTİM

– Sizi, sizden dinleyerek başlayalım mı? Müjde Alganer kimdir?

Müjde Alganer, senelerce kurumsal ortamlarda çalıştı. Sonra ikinci bir kainata adım attı. Özlediği eğitimleri aldı, aylaklık yaptı, ortada iki çocuk dünyaya getirdi. Annem Kıbrıslı babam İstanbullu; lakin Ankara’da doğdum, büyüdüm ve ODTÜ İşletmeyi bitirince iş yaşantısına Akbank’ta başladım. Allahtan o periyotlar bankacılık krizi yaşandı ve ben bankacılığı bıraktım, gerçek dala geçtim. Düşe kalka yollardan geçerken daima kendime ilişkin bir dünyanın hasretini çektim. Mesaili saatler, mecburiyetler ve esir vakitlerden sonra özgür ruhumun sesini dinledim ve kendime sevdiğim işle meşgul olma fırsatları yaratmaya başladım. Artık bir yandan editörlük yapıyorum, muharrir koçluğu yapan küçük bir işletmem var; bir yandan da yazmaya devam ediyorum.

– Yazmaya ne vakit ve nasıl başladınız?

Hep günlük tutardım. Bir sürü kursa katıldığım bir periyotta yurt dışından gelen bir güç uzmanının üç günlük seminerine katıldım. O periyot bu tıp çalışmalara çokça meraklıydım. Türkiye çapında ilgi gören bir kitabın muharriri ve alanında argümanlı bir Amerikalı uzmanın verdiği üç günlük bir seminerdi. Çok değişik bir tecrübeydi benim için. Ortadan kısa bir müddet geçti geçmedi bir gece adam düşüme girdi ve elimi tutup bana “Bence sen yazmalısın” dedi. Sonra ben yazmaya başladım. Bu türlü farklı bir anım var. Sene 2009…

– Hayli manevî bir başlangıç olmuş hakikaten. Pekala bir yazma rutininiz var mı?

Editörlük de yaptığım için daima yazıyla iç içeyim. Okumadan, yazmadan günüm geçmiyor. Bir romana başladığımda ise, biraz sancılı bir periyoda giriyorum. Başım daima onunla meşgul oluyor ister istemez. Karakterler benim ömrümün konukları oluyorlar, onlarla yiyip içip, yatıp kalkmaya başlıyorum. Patolojik bir durum bu aslında; bütün yazma sevdalılarını pençesine alan küçük çapta bir hastalık.

– Nasıl yani?

Bir cins yalnız başına kalma, bu kalış sırasında kendini eğlendirme, bazen kendini beğenmeme, bazen yerden yere vurma, bazen keşfedişin heyecanıyla coşma, hatta kendine bile isteye acı çektirme durumları… Ayrı kaldığımda da yazdıklarına bir an önce kavuşma telaşı! Bunlar etrafımda yazmanın kapanına düşmüş arkadaşlarımda da gördüğüm örüntüler. Yani yalnız değilim. Lakin yazmak saf bir yalnızlık, yalnız olmaya istekli olarak razı gelinen ayrık vakitleri işaret ediyor.

AĞUSTOSBÖCEĞİNİN, KIBRISLILAR TARAFINDAN BİLİNEN İSMİDİR ZİZİRO

– Kitabın art kapağında okurunuzu zeytinli ve cırcır böcekli bir kıssaya davet ediyorsunuz. Bu ne tatlı bir davet… Bir “ama” da barındırıyor tabi, değil mi?

Aslında onlar kitabın ana metaforları. Öykümüz çiçekli böcekli, toz pembe bir dünya vaat etmiyor. Tersine dünyayı olduğu üzere kabullenmekte, kendi öykülerini sahiplenmekte zorluk çeken bir başkarakter var. Gerisinde da ona hayatı anlatan, manalandıran iki güç…

– Sonra da “Bu öyküyü bir bitki yazdırdı” diyorsunuz. Romanın büyülü bir kıssası olduğunu hissetmemek elde değil. Bizimle paylaşır mısınız?

Gerçeküstü birkaç öğe var. Bunlardan biri konutta saksıda yetiştirilen ve “Evladiyelik” diye anılan meyve vermeyen bir zeytin ağacı. Senelerce aileyle birlikte olduğu için kahramanımız (Diren) onu bir bakıma bir kayıt objesi olarak algılıyor. Onun kollarının ortasında oturduğunda hafif halüsinatif geçişler yaşıyor. Bu aslında benim de başımdan geçen bir tecrübe; lakin kahramanın başından geçtiği üzere olmadı. Bitkilerin zekâsının, insan ve hayvandan gayri olduğunu düşünmüyorum ve onların farkında olmadığımız zekâları ile ilgili son periyotta yazılan çok kitap var. Birbirleriyle irtibat kurdukları üzere birlikte yaşadıklarıyla da bağ kuruyorlar. Ve bu bilgi, benim yaşadığım tecrübeyle birleşerek kitapta kendine yer buldu.

– Pekala romanın ismi neden Ziziro oldu? Nasıl karar verdiniz?

Benim annem de Kıbrıslı ve biz ne vakit yazın birlikte Kıbrıs’a gitsek, fondaki zırıltıya dikkatimi çekip bak bunlara “Ziziro” derler kederi. Aklıma yerleşmiş bir sefer. Ağustosböceğinin, Kıbrıslılar tarafından bilinen ismidir Ziziro. Hangi Kıbrıslı’ya sorsanız bilir. Doğal namı başka Ağustosböceği! Kitabın ana sınırlarını çıkarıp isim aradığım bir devirde, Kıbrıs’lı anne karakterinin, çok soru soran zihni susmak bilmeyen kızı Diren’e verdiği isimden yola çıkarak, Ziziro’nun kitabın ismi olması gerektiğine inandım. Evet, söylemi biraz sıkıntı ve bilinen bir söz değil; fakat kahramanımız da sıra dışı, birbirlerini tamamladılar sanırım.

EVET, ACI BİZİ MEMNUNLUKTAN SANIRIM DAHA ÇOK BESLİYOR

– Romanı yazma sürecinizden de bahsedelim mi biraz? Nasıl geçti hazırlık süreci?

Bir seneyi aştı bu romanı yazmam. Sonunu bilerek başlamadım; lakin başlarken bir niyetim vardı. Bu da hayata paha katanların, aslında “beklentilere” uymayan beşerler olduğunu anlatmaktı. Mevzuyu kadınlık, evlilik, alakalar, hatta gey hayatlar üzerinden işlemeyi düşünüyordum. Ayrıyeten mutsuz aile ortamları ve bunların çocuklar üzerinde yarattığı travmalar da bu niyetin içindeydi. Bu niyetleri karşıma koydum ve üstünden tekraren geçtim.

– Neler okudunuz bu süreçte? En çok hangi mevzuda araştırmalar yaptınız?

Her telden okudum aslında. Bu kitaba özel bir araştırma yapmadım. Fransız kültüründe çocuk yetiştirme ile ilgili bir kitap ve bitki zekası ile ilgili okuduğum bir kitap sanırım yararlı oldu.

– Müjgan, sıra dışı bir anne ve Diren de onun kızı! Bu anne-kız neyi arıyor diye sormak geldi içimden?

İkisi de ilişkin hissetmedikleri, kendi olamadıkları ortamlar, bağlantılar içinde kendilerine özgürlük alanı açmaya çalışan bayanlar. Sıra dışı bir anneniz varsa, hayat o kadar kolay olmuyor aslında… Başka annelerden farklı profil çizen tahminen de kızı tarafından bile ayrıkotu muamelesi gören bir bayanın kızı olmak, toplumun adetleri, beklentileri karşısında hem savunmasızlık hem de yalnızlık yaratıyor. Bir yandan da ayrıcalık… Ama bu ayrıcalığın fark edilişi, vakte muhtaçlık duyuyor. İkisi de hem ilişkin olmak hem de kendi olmak sıkıntısı etrafında dönüp duruyorlar. Bir yandan da hayatın gerekleri var. Bunların içinde kendi sistemlerini keşfederek ve “kendileri gibi” var olmaya çalışarak, düşe kalka ilerliyorlar.

– Pekala Müjgan neden bu kadar mutsuz? Ve Müjgan’dan yola çıkarak hepimiz ismine soruyorum aslında; neden kendini daha da mutsuz olmaya çeken bir yanı var?

Aslında Müjgan mutsuz bir evlilik yapmış; fakat mutsuzluğundan beslenerek var olmaya çalışmıyor. Bir mühlet sonra şartlarını, seçimlerini kabulleniyor ve kendince prosedürler keşfediyor. Kabullenişi sırasında istemeden mutsuz ettiği kızını, hayata karşı daha dirençli, daha tesirli yetiştirmek için ona devamlı gerçekleri hap yapıp veriyor, hatta biraz fazla direkt bir bayan olduğu için kızı tarafından devamlı görmezden geliniyor. Öte yandan sorunuzda şunu görüyorum, acıdan mı besleniyoruz? Evet, acı bizi memnunluktan sanırım daha çok besliyor; fakat beslendiğimiz acıların peşine düşmek yerine, onları öbür bir şeye evirmeyi, çevirmeyi öğrenmek lazım sanırım. Kahramanlarımız bunu ne kadar becerebiliyor onu size sormalı…

“HAYATA BEDEL KATANLAR KİMLERDİR?” SORUSUNUN PEŞİNDEN GİTTİM

– Annelik, genç kızlık, bayanın arayışları ve hayatta kalma gayreti üzerine hayli farklı yaklaşımda bir roman yazmışsınız. Kullandığınız metaforlar da romana daha çok bağlıyor. Bu stil bir anlatımı seçmenizin özel bir sebebi var mı?

Özel bir sebebi yok; fakat şunun üzerinden gidiyorum: Cihan sırlarla dolu, insan, bitki, böcek her şey birbirine bağlı ve irtibat halinde. Ve biz mesela Ağustosböceklerinin yalnızca asal sayılara denk gelen günlerde dünyaya çıktıklarını ve kısa bir mühlet sonra öldüklerini, aslında Karınca ve Ağustosböceği öyküsünün çeviri yanlışı olduğunu bilmiyoruz. Yani karşımıza çıkmadıysa ya da araştırmadıysak bilmiyoruz olağan. Hayatın farklı damarları üzerinden annelik, kadınlık ve varoluşu anlatırken onları tabiatla bağdaştırmak dileği vardı tahminen de geri planda…

– Pekala bu romanı yazarken, siz hangi sorunuzun karşılığını bulmayı amaçladınız?

“Hayata kıymet katanlar kimlerdir?” sorusunun peşinden gittim temelde. Üç karakter (Müjgan, Diren ve Jan) de bu sorunun cevabıydılar.

– Romanda anlatımınıza Diren karakteri üzerinden matematiği de dâhil ediyorsunuz. Matematiksel tabirlerle kuruyorsunuz cümlelerinizi adeta. Pekala bu neden?

Bu deneysel bir teşebbüstü. Matematik Öğretmeni bir bayan, hayatı bu pencereden anlatsaydı nasıl anlatırdı merakımın sonucu. Bir bağlantıyı üçgenle anlatsaydım nasıl anlatırdım üzere kendime keder edindiğim bir teşebbüstü.

– Eski sözcükleri de kullanıyorsunuz. Sever misiniz eskileri okumayı? Ya da sözcükleri taramayı?

Severim. Kimi hislerin manasına ilişkin Türkçe karşılıklar bulamayınca Arapça, Farsça yahut farklı kökenlerden gelen unutulmuş; lakin işte tam da o duyguyu birebir veren bir söz ile karşılaşmak beni heyecanlandırıyor.

OLAY ÖRGÜSÜ BÜSBÜTÜN HAYAL ÜRÜNÜ

– Şöyle bir cümle var romanda, çok ilgimi çekti: “İnsanların, hayatlarında hasret duyduklarını sandıkları şey, kolaylıkla zindanları haline gelebilirmiş”. Bu cümle üzerine biraz konuşmak, size bu cümleyi yazdıran niyetinizi paylaşmak ister misiniz?

Özlenilen şey insanı esir edebilir ve bir mühlet sonra bu esaretin pençesinde kim olduğunu, ne istediğini, gerçek gereksinimlerini basitçe unutup, bunu unuttuğunu bile fark etmeyebilir. Çok arzuladığımızı sandığımız ve ona kavuşunca ‘bütün’ olacağımızı zannettiğimiz şey ya da şeyler aslında bir mühlet sonra küçük çapta bir mahpusa dönüşebiliyor. An gelip bu fark edildiğinde ise, bazen geç kalmışlık bazen de azimle yine başlama hevesi peyda olabilir. Bu, takılıp kaldığınız noktayı neye dönüştürmek istediğiniz, hayatı nasıl anlamlandırmaya karar verdiğinizle ilgili, kaotik bir içsel döngü.

– Vakitsiz bir seyahate davet ettiğiniz bu roman, sizce en çok kimleri çekecek? Ya da kimlere hitap ediyor?

Bence 16 yaştan itibaren herkesin ve bilhassa bayanların, anne kız öykülerini sevenlerin güzeline gideceğini düşünüyorum.

– 12. Kısma “Koşulsuz Sevgi” ismini vermişsiniz. Sormak istiyorum, birini şartsız sevmek hakikaten mümkün mü?

Evet, bence mümkün… ‘Onun’ o denli ya da bu türlü olmasına bakmadan, beklentilerinizi karşılamasını umursamadan, olduğu üzere kabul etmek, sevmek mümkün. Evet, biraz mazoşistçe; evet, acıyla yoğrulmuş üzere duruyor; lakin o denli.

– Romanda bir yandan da otobiyografik bir lezzet de alıyor insan. Sizi yansıtan yerler de var mı, yoksa büsbütün kurgu mu?

Hikâye büsbütün kurgu! Ancak benim de 19 yaşında bir kızım var. Kızımın ergenlik sürecinde yaşadığım birçok olaydan ilham aldığımı söyleyebilirim. Alışılmış benim de sıra dışı Kıbrıslı bir annem var, bu da diğer bir kaynak. Lakin olay örgüsü büsbütün hayal ürünü…

– Öteki çalışmalarınız da var mı? Yeni bir roman hazırlığı mesela?

Evet, var. Meskenlerin, bağlantıların ortasına bomba üzere düşen bir gerçeği -bir sorunu ele alan bir roman taslağı üzerinde çalışıyorum. Bu eksende bayanlar, erkekler, çocuklar ve bayan sorunları merkezinde farklı kurguda günümüze ilişkin bir roman olacak…

Damla Karakuş: Teşekkür ederim.

Müjde Alganer: Teşekkür ederim.