mailto:[email protected]”>Aybüke SENGİR/ [email protected]
İskambil kağıtlarının keşfini merak etmişizdir. Üzerindeki desenlerin manası ne? Kim bulmuş? Bulunuş hedefi oyundan çok mu farklıydı? Bu soruların karşılığı tarihte zımnî. İskambil kartları, ortaya çıktıkları günden bu yana, tanınan sanatın ve geleneğin yansıması oldular. Haklarında da birçok değişik teori var. Bilhassa kullanılan figürler ve grafikler kimi tarihi kişi, olay ve fikirler ile ilişkilendiriliyor. Merakınızı gidermek için okumaya devam…
ÇİN’DEN AVRUPA’YA YAYILDI
İskambil kağıdının birinci olarak Çin’de ortaya çıktığı bilinir. Kağıt üzere dayanıksız bir gereçten üretildiği için, o günlerden günümüze ulaşan örnekler yok. Kesin olarak Avrupa’ya 14.yy.’da geldiğini biliyoruz; Çin’den, Hindistan ve Pers topraklarına, oradan da Mısır’a geçtiği tarafında. Mısır’dan da İtalya’ya oradan da bütün Avrupa’ya yayıldı.
ÜRETİLDİKLERİ KÜLTÜRÜN İZLERİNİ TAŞIDILAR
İlk vakitlerde el üretimi olduğu için yalnızca güçlü kesimde yaygınlaşmış, akabinde tahta kalıpların kullanılmaya başlamasıyla, geniş kitlelere ulaşmıştı. Yüzyıllar boyunca çok farklı hal ve boyutlarda üretilen İskambil kağıtları, üretildikleri kültürün izlerini, etnik ve ulusal motiflerini yansıtan ögeleri taşıyordu. Oyun yanı sıra kumar, eğitim, büyücülük, fal bakma, politik ileti iletme vb. hedefler için de kullanılıyordu.
İSKAMBİL KARTLARININ TEMSİL ETTİĞİ TOPLUMSAL SINIFLAR
İskambil kağıtları, geçmiş ve bugün ortasında nelerin değiştiğini görmemizi sağlaması bakımından hayli enteresan. İskambil kağıtlarının temsil ettiği toplumsal sınıflar ve hükümdarlar:
Kupa, kalkanı andıran formuyla asilleri ve kiliseyi,
Maça, mızrağın ucunu andıran formuyla askerliği ve orduyu,
Karo, kiremiti andıran formuyla orta sınıfı,
Sinek ise yoncayı andıran formuyla köylü sınıfını temsil ediyor.
4 PAPAZ 4 HÜKÜMDARI TEMSİL EDİYOR
Destede yer alan 4 papazın, tarihte öne çıkmış hükümdarları temsil ettiği istikametinde sav çok yaygın olmasına karşın geçerli ispatı bulunmayan bir argüman var. Buna nazaran, Kupa Papaz Kral Şarlken’i, Sinek Papaz Büyük İskender’i, Karo Papaz Julius Cesar’ı temsil etmekte.
ASKERLER ARACILIĞIYLA YAYILDI
İskambil kağıdı, Güney Avrupa’ya gelir gelmez çok süratli bir biçimde bütün Avrupa’ya yayıldı. Ebatlarının küçük olması da yayılmasını kolaylaştırmıştı. İngiltere’ye, Fransız askerlerin ceplerinde geldi. Amerika, iskambil kağıdıyla, yeni dünyanın keşfiyle, tekrar askerler aracılığıyla tanışmıştı.
Erken periyot destelerinde, “Kız” kartı yoktu. Hatta hala İtalya’da, İspanya’da ve Almanya’da “Kız” olmayan 3 erkek karakterli iskambil desteleri bulunuyor. Fransız iskambil destelerinde ise ülkemizde olduğu üzere “Kız” kartı olmayan destelere rastlanmaz.
DÜNYANIN DOĞAL TERTİBİNİ ANLATAN KARTLAR
İskambil kağıtlarında, birtakım işaretler gizlendiği konusunda tezler da var. Tanınan teorilerden birinde, dünyanın doğal tertibi ile ilişkilendirme yapıldı. Destede, 4 farklı küme olması 4 mevsimi, 52 kart olması yılın haftalarını ve her kümenin 13 karttan oluşması ayın döngüsünü sembolize ediyor.
BAZI TEORİLER MASONLARIN BÂTIN İLETİ VERDİĞİNİ SÖYLÜYOR
Bazı teorisyenler de iskambil kağıtlarının, özgür masonların saklı iletilerini barındırdığını argüman eder. Örneğin; Kupa Vale’nin elinde tuttuğu akasya filizinin, Masonik ritüellerin bir modülü olmasına işaret edilir. Kız’ın elinde tuttuğu gül de özgür mason sembollerinden biridir. Avrupa’ya Mısırlılar tarafından getirilmesi ve Mısır’da çok geniş bir mason locasının olması, bu teoriyi güçlendirir.
