Mesci, mesleğinden gelen bir kavrayışla yazılı anlatım ve toplumsal şuurun değerini anladığında, “Yazmalıyız, yazmalıyım!” demiş ve birinci romanı Kalenin Havvası çıkmış ortaya. Yelgin Hanım ile keyifli röportajımıza geçelim çabucak…
O KADAR HOŞTUR Kİ BU YÜRÜYÜŞLER; DAĞ SARAR SARMALAR SİZİ
– Klasik bir sorum var başladığım, sizinle de o denli başlamak istiyorum. Yelgin Arkoç Mesci kimdir?
Yelgin Arkoç Mesci, Cumhuriyet Türkiyesi’nin yetiştirdiği bir Cumhuriyet bayanı. Hayatı boyunca acısıyla tatlısıyla birçok tecrübe yaşamış, bu tecrübelerle kendini beslemiş. Yaşadıklarından hoş çıkışlar bulmayı ummuş, bunun için de uğraş göstermiş. Hayatının kendisine armağan olduğunu düşünen, doğayı, insanları seven, büyük beklentileri olmayan bir anne, bir babaanne, bir eş…
– Yazmak dışında neler yapıyorsunuz?
Günün bana getirdiklerini yaşıyorum; okuyorum, yürüyorum, dinliyorum. Arkadaşlarımla buluşuyorum. Sevdiklerimle vakit geçirmeye çalışıyorum. Tabiatta vakit geçirmek için fırsatlar yaratmaya çalışıyorum. Çalıştığım kurumdan emekli olunca her şeye vakit bulabilirim sanıyordum. Ancak vakit o kadar süratli akıp gidiyor ki yetişemiyorum bazen. Çoklukla yazdığım bahis ile ilgili araştırmalar çok vaktimi alıyor. Çoğunlukla yaşadığım yer olan Amasya, dağ silsilelerinin ortasında kurulmuş bir vadi kent. Benim de olmazsa olmazım günlük yürüyüşlerim. Amasya’da isem hafta içi ırmak boyunca, hafta sonları ise ‘doğa severler’ ile dağ yürüyüşlerine çıkıyorum. İstanbul’da isem ekseriyetle yürüyüşümü Boğaz kıyısında, yurt dışında isem parklarda, ağaçlık alanlarda, göl kenarlarında yapıyorum. Pazar günleri katıldığım dağ yürüyüşleri benim için çok lakin çok değerli. Resmen bağımlılığım. Tabiatta bazen karın suya dönüşümünü, bazen endemik bir çiçeğin açışını, süratle akan bir bulutun dağla muhabbetini görmek heyecan veriyor.
– Şahanesiniz. Gerçek bir doğasever ile sohbet ediyorum şu an, ne güzel…
O kadar hoştur ki bu yürüyüşler; dağ sarar sarmalar sizi. Bir yandan zindeleşir, öbür yandan olgunlaşırsınız. Yaşama bakışınız değişir. Doruğa çıkmanın, bir şeyler başarmanın hazzını yaşarsınız. Eski dostlukları pekiştirir, yeni dostluklar kurarsınız.
İŞ ÖMRÜMDE UZUNCA BİR MÜHLET BEN YA YAZDIM YA DA YAZDIRDIM
– Sohbetimize biraz geçmişe dönerek başlayalım mı? Yazmaya nasıl başladınız?
Yazmayı ve okumayı daima sevdim. Aslında yazmak benim işimdi de. Lakin edebi manada değildi doğal.
– Nasıl pekala?
Şöyle ki: Üniversiteyi bitirdikten sonra bir on beş sene kadar sulama konusunda işletme başmühendisi ve daha sonra da denetim mühendisi ve yönetimci olarak çalıştım. Bu şu manaya geliyor. Çoğunlukla yerdesiniz. Kırsaldaki beşerlerle, bayan ve erkek çalışanlarla daima muhatapsınız. Ve dağlardaki su gözelerinin çıkış noktalarından itibaren kullanıma sunulduğu gölet, baraj, su kanalları, tarlalar sizin çalışma alanınız. Projelerin başarılı olması, beşere hizmet etmesi, kamu kaynağı olan yaptığınız harcamanın boşa gitmemesi için güzel etüt yapmanız, âlâ planlamanız ve stratejinizi uygun belirlemeniz gerekir. Yani projeniz yeterli olmalıdır. Biz de âlâ projeler yaptık ve uyguladık. 2000 yılının başında ise hibe takviyeli Avrupa Birliği Bölgesel Kalkınma Programları çalışmaları başladı. İş deneyimim nedeniyle Amasya, Çorum, Samsun ve Tokat vilayetlerinin olduğu bölgede Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) ismine teknik koordinatör olarak görevlendirildim. İşimiz muhtaçlıklar doğrultusunda projeler hazırlatıp, uygulamasını koordine etmekti. Burada Sivil Toplum Kuruluşları’nın (STK) sahibi olduğu toplumsal projeler yanında turizm, etraf altyapısı ve KOBİ’lere yönelik projeler de kelam konusuydu. Aslında proje dediğimiz 5N1K’nin yanıtıdır. Proje yazımı da teknik bilginin yanında kullanım lisanı, kurgusu ve ikna sistemiyle sanatı gerektirir. Yabancı uzmanlardan aldığımız eğitimler sonrasında yabancı ve yerli uzmanlarla birlikte Türkiye genelinde alanda binlerce şahsa proje yazma eğitimleri verdik. Programın Bölge Koordinatörü olarak yüzlerce projenin yazımının yönlendirilmesini yaptım. Yazımına ve değerlendirmesine katkı sağladım. Bölgesel kalkınma mevzularında stratejik planlama çalışmalarına ve raporlamalara katıldım. Bu süreçte üç kitabımız yayınlandı. Yani iş hayatımda uzunca bir mühlet ben daima ya yazdım ya da yazdırdım.
– Pekala ya muharrir olmaya nasıl karar verdiniz?
Aslında birçok öge müellif olmama yer hazırladı. Toplumdaki paha yargılarındaki değişim, aile büyüklerinden genç nesle kültürel transferin kesilmesi, insanların tabiattan kopması beni buna yönlendirdi. Bölgesel Kalkınma Programı’nın uygulanması, bölge ve vilayetlerinin stratejik planlama çalışmaları sürecinde çok fazla kaynağa ulaşıp araştırma yapmamız gerekiyordu. Planların uygulanabilir olması açısından bilgilerin de süzülüp, damıtılıp kullanılır hale getirilmesi değerliydi. Tüm bu çalışmalar bende âlâ bir birikim sağladı. Bilhassa bayan, turizm ve etraf alt yapısı bahislerinde uzmanlaştım. Anadolu’yu ve Anadolu insanını tanıdım. Gerek yurt içinde gerekse yurt dışında yabancı uzmanlarla yaptığımız çalışmalarımızda yazılı kaynağın ve toplumsal şuurun kıymetini kavradım. Öğrendikçe “Yazmalıyız, yazmalıyım!” dedim. Ve o günden sonra bu romanı yazmaya karar verdim.
– Kimleri, ne cins kitapları okursunuz en çok?
Hiç ayırt etmem. Son aylarda Uyuyan Güzeller’i, Kürk Mantolu Madonna’yı, İçimizdeki Şeytan’ı, Bir Ultra Maratoncunun Kıssası: Yürek Yalnızdır’ı, Kuyucaklı Yusuf’u, Atatürk’ü ve Mustafa Kemal’i okudum. Orta öğretim yıllarımda dünya klasiklerinin büyük bir çoğunluğunu okuyup bitirmiştim. Orta sıra klasiklerden yine okuduklarım da oluyor. Bana bilgi aktaran her çalışmayı zevkle okurum.
“YA SEN YA BİR DİĞERİ, BU YILLARI VE BU YILLARDA YAŞAYAN ANADOLU KADININI KESİNLİKLE YAZMALI” DEDİM
– Tarihi bir roman yazma fikri nasıl doğdu? Daima ilgili miydiniz?
Ben “Tarih tarihi yazanındır” telaffuzuna yürekten inanıyorum. Romanları da bir şekilde ‘sosyal tarih’ olarak görüyorum. Tarihi romanları okumayı da seviyorum. Fakat okuduğum bir sürü yapıtta o bilge Anadolu kadınını anlatana pek rastlayamadım. Yaşadıklarım, gördüklerim, büyüklerimizden bize aktarılanlar, okuduklarım önüme farklı bir Anadolu bayanı figürü sunuyordu.
– Öbür neler ilginizi çekti bu topraklarda?
Çalıştığım bölge çok enteresan bir bölgeydi. Bu topraklar rahmeti ve doğurganlığı sembolize eden Ana Tanrıça Kibele’nin topraklarıydı. Hititlerin başşehri buradaydı. Roma İmparatoru Sezar meşhur “Veni, vidi, vici!/ Geldim, gördüm, yendim!” kelamını bu topraklarda söylemişti. Amazonların bu toprakların insanı olduğu argüman ediliyordu. Bu topraklar çok değerliydi. Birçok medeniyete yönetici yetiştirmiş, bunun eğitimini vermişti. Osmanlı şehzadeleri de bu topraklarda eğitilmişti. Ve bu topraklar bir halde daima İstanbul’un art bahçesi olmuştu. Öğrendiklerim beni şaşırtıyordu. Tarihinin derinliği, olağan ve kültürel zenginliği, insanımızın sabır ve kanaati, tevazusu ilgimi çekiyordu. Daha evvel müzedeki sanat tarihçi, arkeolog ve mimar üç arkadaşımla evvel Amasya Kalesi Su Yapıları’nı çalışmış sonra da Amasya Su Yapıları kitabını çıkarmıştık. Bilhassa de Osmanlı’nın son devrini, 93 Harbi ve sonrası yaşananları, 1915 yangınını büyüklerimizden dinleyip araştırdıkça “Ya sen ya bir diğeri, bu yılları ve bu yıllarda yaşayan Anadolu kadınını kesinlikle yazmalı!” dedim.
ROMAN KENDİ İSMİNİ “KALENİN HAVVASI” OLARAK BELİRLEMİŞ BULUNUYOR ASLINDA
– Kalenin Havvası yaşanmış bir öykü mi, yoksa kurgu mu?
Kalenin Havvası yaşanmış kıssalardan oluşan bir kurgu. Okuyanlar bunu çabucak hissediyor zati. Gerçekte Anadolu kültürünün özüne dalan özgün bir roman.
– Neden Havva’ya, Kalenin Havvası diyorlar? Sizden dinleyelim mi kısaca?
Yaşadığımız coğrafya, biz insanları şekillendirir. Anadolu’da da binlerce yıldır bir sürü insan toplulukları yaşamış, kültürler oluşturmuş. Kültürler beşere ve tabiata derin izler bırakmışlar. Ömürlerini inançlı sürdürebilmek ismine savunmaları için Anadolu’nun her yanına kaleler inşa etmişler. Her gelen medeniyet, bir evvelki medeniyetin üstüne kendi kültürel birikimini eklemiş, eskiyle harmanlanmış. Bayanda bu sentezden nasibini almış. Roman kahramanımız Havva’yı da 13 Temmuz 1878’de anası tarladan gelirken Kaleköy Kalesi’nde bir alıç ağacının tabanında çaput bağlamadan doğurmuş. Anadolu’da evvelden herkes lakabıyla anılırmış. Evvelce bu nedenle Havva’ya da ‘Kalenin Havvası’ demişler. Sonrasında ise Havva o yörenin tabiri ile ‘kadın başına’ köyünü, toprağını sahiplenmiş. Kalenin Havvası olmuş.
– Romanın ismi böylelikle Kalenin Havvası mı oldu?
Milattan evvel 61 yılında Amasya’da doğmuş dünyanın birinci coğrafyacısı sayılan Strabon yapıtında, “Benim kentim, içinden İris Nehri’nin aktığı geniş ve derin bir vadide kurulmuştur. İnsan emeği, buraya hem kent hem de kale karakterini çok uygun bir halde sağlamıştır. Zira burası yüksek ve çok sarp bir kaya olup dimdik kente iner” der. Romanda Anadolu’da 93 Harbi sonrası doğmuş bir bayanı anlattım. Savaşların, kıtlıkların, salgın hastalıkların, vatansız kalmamak için uğraş edilen Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı yıllarını, Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılışını, Cumhuriyet’in kuruluşunu yaşamış Müslüman bir bayanın hayatını anlattım. Bayanı Anadolu ile özleştirdim. Bu türlü bir romanda bayanı ve geri planda ana karakter olarak Anadolu’yu temsilen Amasya’yı anlatıyorsanız ana ekseniniz kaçınılmaz olarak kale ve Havva oluyor. Roman kendi ismini “Kalenin Havvası” olarak belirlemiş bulunuyor zati.
– Pekala hazırlık süreci nasıldı?
Emekli olduktan sonra romanı yazmaya başladım. 2016 yılının Ocak ayıydı. Yazdıkça roman kendi yolunu çizdi. Yol boyunca o hususla ilgili kitaplar, tezler taradım. Akil beşerlerle görüştüm. Sağ olsunlar bana geçmiş aile büyüklerinin hikayelerini, onlardan dinledikleri olayları anlattılar. Örneğin Dr. Coşkun Uzman, büyüğümüz. Kendisi 1919 yılında Sultan Beyazıd Camii vaizi olan Abdurrahman Kamil Efendi’nin ikinci nesil torunu. Abdurrahman Kamil Efendi, 100. yılını kutlayacağımız Cumhuriyet’in Doğum Dokümanı olarak nitelenen Amasya Tamimi’ni Mustafa Kemal’in isteği ile cuma hutbesinde birinci duyuran kişi. Yeniden Samsun’dan araştırmacı Sayın Kenan Hazneci’nin 1900 yılının Samsun’u ile ilgili çok pahalı katkıları oldu. Buradan kendisini rahmetle anıyorum. Ve 84 yaşındaki Huriye İgan Dertsiz Teyzem. Bilhassa Çilehane Medresesi’ni Babaannesi Havva’dan dinlediği hikayelerle o kadar hoş anlattı ki. Anlattıkları Süheyl Ünver Hocamızın yazdıkları ile de birebir örtüşüyordu ve daha fazlası vardı. Bana da yazmak düştü. Romanın en son sayfasında teşekkürlerimi sundum. Gerçekte arkadaşlarım da dahil çok daha fazla kişi ile görüştüm, araştırdım. Romanın yazım sürecinde gerek yazılı gerekse kelamlı bilgi ve birikimleri ile katkısı olan herkese buradan tekrar teşekkür ediyorum.
DOĞRU KAYNAK ARŞİVLERDE VE ESKİ TÜRKÇE. EN SIKINTI YANI BU BENCE
– Tarihi roman yazmanın zorlukları nelermiş?
Romanda tarihi yanılgı yapmamanız, gerçeğe yakın bilgi vermeniz gerekir. Fakat Türkiye’de yazılı doğrulama kaynaklarına ulaşmakta zahmet çekiliyor. 1919 öncesini bulmak daha da güç. Bilhassa Havza ve Samsun’un 1900 yılını araştırırken baya zorlandım. Arşivlere, nüfus kayıtlarına ulaşamıyorsunuz. Üniversite araştırma tezlerine yöneldim. Romanda geçecek iki cümle için yanlışsız bilgiye ulaşmam birkaç ayımı aldı. Bu istikametten Amasya biraz daha şanslı!
– Şanslı tarafı neydi?
Şöyle ki son 20 yılda Valilik ve Belediye kültürel yayınlara takviye olmuş. Birçok eser yayınlanmış. Örnek olarak Abdi-zade Hüseyin Hüsamettin Yaşar’ın günümüz Türkçesine çevrilip belediye tarafından yayınlanmış 12 ciltlik yapıtı var. Salnameler Osmanlıcadan çevrilip, yayınlanmış. Kullanıma sunulmuş. Kısaca tarihi roman yazmak için gerçek kaynağa ulaşmak gerekiyor. Hakikat kaynak arşivlerde ve eski Türkçe. En güç yanı bu bence!
– Ya keyifli yanları?
Araştırmanız sırasında hiç duyulmamış yeni bilgilere ulaşıyorsunuz. Beşerler aile hikayelerini sizinle paylaşıyor. Kiminde memnun oluyorsunuz, kiminde hüzünleniyorsunuz. Dayanılmaz bir tecrübe. Sonra bunları roman kurgusu içinde yoğurup okuyucuya sunuyorsunuz. Okunup beğenilirse tadına doyum olmuyor.
– Hazırlık süreci okumalarında en çok hangi kitaplardan etkilendiniz? Tahminen okurlarımızın da ilgisini çeker, okumak isterler…
Yüzlerce tez ve kitabı okudum. Üstte bahsettim. Öncesinde Halikarnas Balıkçısı, İlber Ortaylı, Muazzez İlmiye Çığ üzere hocalarımızın yapıtları de dahil birçok eser okudum.
AŞK YARIM KALMIYOR BENCE
– Siz kendi dünyanızda “aşk”ı nasıl tanımlıyorsunuz?
Aşk, sevmekten öte farklı bir his diye düşünüyorum. Onun çok güçlü kendi dinamikleri var sanırım. Aşk bazen bir bakıştır, bazen ise kendiniz olamamaktır. Aşk görmek istediğinizdir. Daima aklınızda olandır. Her şey onu çağrıştırır. Daima onunla birlikte olmak istersiniz. Sende, sen ve o birsinizdir, bütünsünüzdür.
– Sizce dünyadaki en güçlü his bu mu?
Bu soruyu şayet bana günümüz bayanı için soruyorsanız, hayır! Geçmişten günümüze ilahi ve beşeri aşkı anlatan birçok eser yazılmış. Tasavvuf lisanında aşkı mecazi ya da gerçek aşk olarak ayırmışlar. Leyla ile Mecnun’dan tutun da Ferhat ile Şirin’e kadar da birçok efsane var. Kalenin Havvası romanında da Amasya Yazma Eser Kütüphanesi’ndeki Şahu Geda Divanı bir biçimde mevzu ediliyor. Çok derin mevzu. Günümüz koşulları ve pahaları ise geçmişle artık çok farklı. Dünyadaki en güçlü his annelik duygusu bence günümüzde, diye düşünüyorum…
– Romanda yarım kalan bir aşk var, tarihin izleri ortasında yaşanmış. Bu türlü bir aşkı yazmak size ne hissettirdi?
Ferhat’ın sevimli kenti dedikleri Amasya’yı anlattım. Ortasından ırmak akan dar ve derin bir vadiye kurulmuş. Kentin kuzeyi Harşena Kalesi, güneyi ise efsane aşkın son bulduğu Ferhat Dağı. Tekrar Anadolu’nun divanda da bulunmuş birinci bayan şairleri Mihri Hatun ve Zeynep Hatun’un yaşadığı yer. Bu ili ve insanını tanımlıyorsunuz romanınızda. Doğal olarak sizin kahramanınız da o asaleti, o naifliği, o güçlü duruşu sergiliyor. Hürmet duyuyorsunuz…
– Pekala neden yarım kaldı bu aşk?
Keşke kalmasaydı, diyorlar okuyanlar hüzünle. Başlangıçta şimdi çocuktu onlar. Hayat biçimi farklılığı vardı. Kim bilir tahminen de Paşa dedenin anlattıkları Havva’nın babasını ürküttü, korkuttu. Günaha gireceğini düşündü. Anadolu bayanının nezaketi, inceliği ve pak ahlaklı olmasından da kaynaklı. Sonrasında ise Osmanlı’nın o güç devri ve Kurtuluş Savaşı yılları geliyor. Vatanın kurtuluş gayreti başlamış. Alışılmış ki her ikisi için de vatanın önceliği var. Vatan sen, ben, o değil, biz demek. Aşk yarım kalmıyor bence…
YENİ ROMAN DA KALENİN HAVVASI ÜZERE BİRAZ VAKİT ALACAĞA BENZİYOR
– Romanda olaylar Amasya, Samsun, İstanbul üzere kentlerde geçiyor. Buralar sizin çocukluğunuzun, gençliğinizin geçtiği yerler, değil mi? Çocukluğunuzdan beri âlâ bir gözlemci, düzgün bir araştırmacı mıydınız daima?
Evet. Romanda olaylar yüz yıllık bir dilimi kapsayacak formda Amasya, Havza, Samsun, İstanbul, Yalıkavak ve Berlin’de geçiyor. Çocukluğum Amasya ve Samsun’da geçti. İstanbul’u ise gerçek manada oğlumun Boğaziçi Üniversitesi’nde eğitime başlamasıyla tanıdım. O günden bu yana İstanbul benim sevdam oldu. Gözlemci ve araştırmacı kimliğime gelince: Bilhassa birinci ve orta eğitimde, sonrasında da üniversitede araştırma ve sorgulamayı öne çıkaran bir eğitim anlayışıyla yetiştik. Çalışma hayatımda da Sayın Vali Kemal Nehrozoğlu başta olmak üzere 20 yıl boyunca birçok vilayet valisi ile yakın çalıştım. Ürettiğimiz program ve projeler çok yeterli araştırma yapılmasını ve sorgulamayı gerektiren işlerdi. Çok beşerle muhatap olduk. Tüm bu çalışmalar müşahede yeteneğimi geliştirdi, birikimlerle de bu roman ortaya çıktı, diye düşünüyorum.
– Pekala biraz da gelecekteki çalışmalardan bahsedelim. Yeni kitap için çalışmalara başladınız mı?
Burada romanı yazdığım iki yıllık süreç sonrasındaki gelişmelerden de biraz bahsetmek istiyorum. Yazdım; lakin romana güvenip basımını gerçekleştirecek güzel bir yayınevi bulmak çok sıkıntı görünüyordu. İlk romanımdı. Tanınmayan bir şahıstım. Araştırmamı yaparken ülkemizin esaslı yayınevlerinden Altın Kitaplar’dan Sayın Batu Bozkurt ile yolumuz kesişti. Yaklaşık sekiz dokuz aylık bir süreç sonrasında da sevgili editörlerimiz Hülya Şat ve Aykut Tanrıkulu’nun katkıları ile bu güne geldik. Buradan Altın Kitaplar’da çalışan, “Kalenin Havvası”na emek veren, romanı alıp okuyup hoş hislerini ileten herkese yürekten teşekkür ediyorum. Okurlardan gelen çok hoş yorumlar keyifli ediyor bizleri. Yolu, bahtı açık olur inşallah.
– Amin diyeyim ben de o halde. Pekala artık yeni planlarınızdan bahsedelim mi?
Evet, yeni bir kitap daha yazmayı istiyorum. Kalenin Havvası’nı okuyanlar ikinci roman ne vakit diye soruyorlar. Ön araştırmaları yapıyorum artık. Yeni roman da “Kalenin Havvası” üzere biraz vakit alacağa benziyor.
Damla Karakuş: Teşekkür ederim.
Yelgin Arkoç Mesci: Teşekkür ederim…
Kalenin Havvası
Yelgin Arkoç Mesci
Altın Kitaplar
S.: 328
Kitabı satın almak için tıklayınız: D&R
*
Damla Karakuş
[email protected]
Instagram: biyografivekitap
